İşletim sisteminizin beyni olarak nitelendirebileceğimiz registry’de oluşan problemler Windows’un hafıza ya da fonksiyon kaybına uğramasına yol açabilir. Bu yüzden registry korkunuzu yenip, tüm özelliklerini öğrenerek gerekli durumlarda müdahale edebilir hale gelmeniz gerekir. İşte size fırsat!
Windows’un çalışmasında birinci sırada önem taşıyan dosyalardan birisi de Registry olarak bilinen kayıt veritabanıdır. Burada, kurulu donanım ve yazılımın yanı sıra kullanıcıların bireysel ayarları hakkında da gerekli bilgiler saklanır. Eğer Windows’u hızlandırmak istiyorsanız yolunuz mutlaka Registry’den de geçecektir. Artık ihtiyaç duyulmayan kayıtların ara sıra temizlenmesi de sisteminize hız konusunda artılar getirir. Ancak sonuçlarından kesin olarak emin değilseniz Registry’de değişiklik yapmamaya dikkat etmelisiniz. Sistem kayıtları yani Registy, “System.
dat” ve “User.dat” adı altında iki dosyadan oluşur. İlk dosyada sistemden alınan bilgiler ikincisinde ise bireysel kullanıcı profili saklanır. Registry’yi oluşturan her iki dosya da sabit diskinizde Windows klasörü altında bulunur. Bu dosyalar gizli olarak belirtildikleri için default ayarları kullanarak Windows Gezgini ile klasöre göz attığınızda görünmezler. Ancak aşağıdaki işlemleri yaparak bu ve diğer tüm saklı dosyaları görünür hale getirebilirsiniz.
2. Daha sonra açılan pencerede “Görünüm” kartına tıklayın ve listede “Gizli Dosyalar” altında yer alan “Tüm dosyaları göster” seçeneğini aktif hale getirin. Windows’un güçlü ama tehlikeli kayıt düzenleyicisi ile çalışmak
Eğer bu dosyaları normal bir metin düzenleyicisi ile açmak isterseniz karşınıza sadece karmakarışık ve tanımlanamayan işaretler çıkacaktır. Kayıt veritabanının özel görüntüleme biçimine ise sadece Windows tarafından özel olarak geliştirilmiş düzenleyici ile ulaşabilirsiniz. Ancak bu araç, hatalı kullanımlarda gerçekten Windows için tehlike oluşturabileceğinden Microsoft tarafından gözlerden saklanmıştır. Dolayısıyla çalıştırmak için “Başlat”menüsünden “Çalıştır…”ı kullanmanız gerekecektir. Karşınıza çıkacak Alana Windows 9x/ME için regedit, Windows NT/2000 için ise regedit32 yazın ve “Tamam” tuşuna tıklayın. Bu düzenleyicinin yapısının Windows Gezgini”ne büyük benzerlik gösterdiğini hemen fark edeceksiniz. Burada pencere iki bölümden oluşur. Sol pencerede kayıtların ana sütunu ve sağ pencerede ise bir kayda ait olan daha doğrusu alt bölümlere ait olan verileri görebilirsiniz.Windows terminolojisinde bu bölümler “Anahtar” olarak adlandırılırlar. Bu tür bir anahtarın önünde yer alan artı işaretine tıklayarak diğer alt anahtarlara ulaşabilirsiniz. Böylelikle kompleks bir yapıya sahip kayıt veritabanının temellerine ulaşabilir ve kayıtları silip yenilerini de ekleyebilirsiniz. Örnek olarak Windows’a önceden girdiğiniz kullanıcı adını değiştirmek aşağıdaki adımları izleyerek gerçekleştirilebilir:
1. Önce yukarıda anlatıldığı gibi Kayıt düzenleyicisini başlatın.
2. Daha sonra sırasıyla “HKEY_LOCAL_MACHINE” ana anahtarı altında yer alan “Software”, “Microsoft” ve son olarak da “Windows” anahtarlarının önündeki artı işaretine tıklayın.
3. Fare ile “Current Version” anahtarına tıklayın.
4. Gezginin sağ enceresinde “RegisteredOwner” tanımını arayın. Burada Windows’un başlatılması sırasında tanımladığınız adı bulacaksınız.
5. Bu adın üzerine çift tıkladığınızda küçük bir pencere açılır. Bu penceredeki alana yeni adı girebilirsiniz.
Kayıt düzenleyici ile çalışırken her zaman bir işlemi yapmadan önce 2 kere düşünün. Çünkü burada yapılacak hatalar oldukça tehlikelidir ve kayıt düzenleyicide bir işlemi gerçekleştirdiyseniz bir daha geriye dönüş yoktur. Bu da yanlışlıkla bir anahtar sildiğinizde artık onu ömür boyu unutabilirsiniz anlamına gelir. Düzenleme yaparken de her şey eski kayıtlar üzerine zamanlı olarak yazılır. Dolayısıyla bir hata durumunda eskisini geri yükleme gibi bir şansınız hiç yoktur. Son olarak hiç
bir zaman da bir yanlış yaptığınızı anlama şansınız yoktur. Kayıt düzenleyici bu konuda hiçbir uyarı vermez. Sonuçları görmek için tek şans bilgisayarı baştan başlatmaktır. Ancak bu durumda da eğer daha önce yaptığınız giriş hatalı ise system bir daha açılmayabilir.
Kayıt içinde aradığınız anahtara hızlı bir şekilde ulaşılması
Bilgisayarınıza kurmuş olduğunuz yazılımla ya da Windows ile ilgili bir özelliği değiştirmek için kullanacağınız anahtarın registry içindeki tam yerini bilmiyorsanız aratıp kolayca ulaşabilirsiniz. Ancak özellikle yavaş bir sisteme sahipseniz bu arama işlemi oldukça da uzun zaman alabilir. Ayrıca değiştirmeden önce bulduğunuz anahtarın aradığınız olup olmadığına da iyice emin olmanız gerekir. Arama yapabilmek için kayıt editörünü çalıştırdıktan sonra Düzen menüsünden Bul seçeneğine tıklayın. (Ctrl – F kısa yolunu da kullanabilirsiniz). Açılacak pencerede Aranan alanına aradığınız anahtar kelimeyi girin. Bakılacaklar kısmında ise aramanın nerede gerçekleştirilmesini istiyorsanız o seçenekleri işaretleyin. Daha sonra da Sonrakini Bul tuşuna basarak aramayı başlatın. Aradığınız sonuca ulaştıktan sonra, başka benzer anahtar olup olmadığını kontrol etmek için ise yine Düzen menüsüne ulaşıp bu sefer Sonrakini Bul seçeneğini seçebilir ya da F3 kısa yol tuşunu kullanabilirsiniz. Örneğin bilgisayarınızda daha önceden yüklü bir yazılımı bilgisayarınızdan kaldırıp, ilgili tüm parçalarını da sildiğinizi farz edin. Ancak bilgisayarınızı buna rağmen ilgili referansların hale registry’de yer aldığını iddia ediyor ve hata veriyor. Üstelik bu kaydın registry’nin neresinde olduğunu da bilmiyorsunuz. İşte bu durumda registry’de programın ismi ile ilgili aramalar yapıp ilgili anahtarları bulup silmeyi deneyebilirsiniz.Eğer bulduğunuz sağ tarafta yer alan bir anahtar ya da bir değer ise güvenle silebilirsiniz. Tabi ki bu işlemi yapmadan önce kaydın bir yedeğini almayı unutmayın.
Ayrıca çok fazla değer silmeden önce arada bilgisayarı baştan başlatıp sorunun giderilip giderilmediğini kontrol etmekte de fayda olacaktır. Eğer problem daha da büyüdüyse yedeğinden registry’yi geri yükleyip başka bir anahtarı silmeyi deneyin.
Karışık gözükse de aslında registry oldukça düzenlidir
Windows’un kayıt veritabanı başta “HKEY_CLASSES_ROOT” olmak üzere altı ana anahtardan oluşur.
HKEY_CLASSES_ROOT: Sürükle bırak işlemleri ile ilgili yazılım ayarları, kısa yol ve tüm diğer kullanıcı arabirimi ile ilgili bilgileri içerir. Burada ilişkilendirilmiş her dosya için bir alt anahtar daha bulunur.
HKEY_CURRENT_USER: O an oturumu açık onun kullanıcı ile ilgili bilgileri içerir. Burada 7 alt anahtar daha bulunur.
AppEvents: Sistem ve uygulamalarda kullanılmak üzere atanmış sesler ile ilgili ayarlar burada yer alır.
Control Panel: Burada Windows 3.x’deki System.ini,Win.ini ve Control.ini dosyalarının içeriğine benzeyen denetim masası ayarları bulunur.
InstallLocationsMRU: Başlangıç klasöründe yer alan programların sabit diskteki yollarını belirler.
Keyboard layout: O an kullanılan klavye düzenine buradan ulaşılabilir.
Network: Ağ bağlantı bilgileri burada yer alır.
RemoteAccess: Eğer çevirmeli ağ üzerinden ağ bağlantısı kullanılıyorsa o anki bağlantı bilgileri burada bulunur.
Software: Bilgisayara bağlı kullanıcının yazılım konfigürasyon ayarlarına buradan ulaşılabilir.
HKEY_LOCAL_MACHINE: Her kullanıcı için aynı olan bu değerler bilgisayarda yer alan donanım ve yazılım ayarları üzerine bilgiler içerir. Bu anahtar altında da 7 alt anahtar bulunur.
Config: Konfigürasyon bilgileri ve ayarlarına burada yer alır.
Enum: Donanım aygıt bilgi ve ayarlarına buradan ulaşılabilir.
Hardware: Seri bağlantı noktaları ile bilgiler ve ayarları içerir.
Network: Kullanıcının o an bağlı bulunduğu ağ ya da ağlar üzerine bilgiler burada bulunur.
Security: Ağ güvenlik ayarlarına buradan ulaşılabilir.
Software: Yazılımlara has özel bilgiler ve ayarları içerir.
System: Sistem başlangıç ve aygıt sürücüleri bilgileri ile işletim sistemi ayarları burada Yer alır.
HKEY_USER: İşletim sistemine bağlanan her kullanıcı için masaüstü ve kullanıcı ayarlarını içerir. Bu başlık altında her kullanıcıya ait bir alt anahtar daha bulunur. Ancak sadece tek bir kullanıcı varsa, bu durumda sadece “.default” adında tek bir anahtar olacaktır.
HKEY_CURRENT_CONFIG: HKEY_LOCAL_ MACHINE ile bağlantılı olarak o anki donanım konfigürasyonu ile ilgili bilgileri içerir.
HKEY_DYN_DATA: Bu anahtar Windows’un çalışması sırasında sık değişen veri kavramının anahtarını oluşturur. Bir USB aygıt bağladığınızda yada sistem çalışırken yapabileceğiniz her değişiklikte
Registry’nin bu alanındaki veriler değişir.
Windows sağlığı için registry’nin bakımı ve yedeklenmesi
Registry Windows’un sorunsuz olarak çalışması için kaçınılmaz bir ihtiyaçtır. Bu yüzden işletim sistemi her gün sistemin çalıştırılmasıyla birlikte bir güvenlik kopyası alır. Bu güvenlik dosyası Windows klasörleri içerisinde gizli bulunan “Sysbckup” klasöründe bulunur. Güvenlik dosyası otomatik olarak paketlenir ve “rbxxx.cab” biçimine getirilir (burada xxx duruma göre değişen üç basamaklı bir sayıdır). Buna ek olarak Windows bu Backup dosyalarından beş tanesini de arşivler. İsterseniz Registry’de bir değişiklik yaptıktan sonra bunu geri alabilmek için bu güvenliği kendiniz de yaptırabilirsiniz. Bunun için “Başlat”, “Programlar”, “Donatılar”, “Sistem Araçları” menüleri altında yer alan “Sistem Bilgisi”ni çalıştırın. Daha sonra da burada “Araçlar” menüsü altında yer alan “Kayıt Tarayıcı”sını çalıştırın.Windows başlangıçta otomatik olarak güvenlik sağladığı için işlemin sonunda tekrar yedekleme yapmak isteyip istemediğinizi sorar. Eğer bu soruyu doğrularsanız Windows güncel kayıt veritabanının yedeğini saklayacaktır. Bu güvenlik yöntemine ek olarak kullanabileceğiniz bir başka seçenek de Kayıt Düzenleyicisi altındaki Export fonksiyonundur. Bu işlemi gerçekleştirebilmek için “Kayıt” menüsünden “Kayıt Dosyası Ver” seçeneğine tıklayın. Dosya adı ve saklanacağı konumu isteğinize göre belirleyebilirsiniz. Eğer ikinci bir sabit diskiniz varsa bunu hedef olarak kullanabilirsiniz. Eğer bir CD yazıcınız varsa CD’leri yedekleme ortamı olarak kullanmak tabi ki çok daha iyi olacaktır. Ancak bir disket bu işlem için yeterli olmayacaktır. Çünkü kayıt veritabanının boyutu genellikle Megabyte’larca büyüklükte olabilir. Bu yüzden Windows’un otomatik olarak “Sysbckup” klasörüne yerleştirdiği güvenlik dosyası büyük şans oluşturur. Ancak sadece çok büyük bir kayıt veritabanı bir disketin kapasitesini aşacaktır.Kayıt dosyasının çalışmasında sorunlar ile karşılaştığınızda ve bu yüzden zor durumda kaldığınızda bu güvenlik kopyalarından birini geri yüklemek için bilgisayarınızı DOS kipinde başlatmanız gerekir. Windows 95 ve 98 sistemlerinde bunu “Başlat” ve “Bilgisayarı Kapat” menülerinden gerçekleştirebilirsiniz. Ancak Windows Me sürümünde açılış disketine ihtiyacınız olacak. DOS-Prompt karşınıza geldiğinde scanreg /restore yazın. ªimdi karşınıza Windows’da yer alan güvenlik kaydından seçim yapacağınız bir ekran gelir. Yeni kayıt veritabanını oluşturacağınız güvenliği seçin. Eğer Kayıt Düzenleyicisinde bir kayıt dosyası kaydettiyseniz bunu aynı şekilde geri alabilirsiniz.
Yukarıda anlatıldığı gibi Windows’un “Kayıt Düzenleyicisi”ni çalıştırın ve “Kayıt” menüsünden “Kayıt Dosyası Al”ı seçin. Dosyayı kaydettiğiniz klasörü ve dosya adını belirterek kayıt dosyasını Registry’ye geri almış olursunuz.
Sistem performansının artırılması için kayıt dosyasının düzenlenmesi
Kayıtta saklanan verilerin artışı dosya boyutunun artmasını da beraberinde getirir. Bilgisayarınıza kurduğunuz ek donanımlar, yazılımlar ve sürücüler arkanızda kalan veriler ile iz bırakırlar. Gerektiği gibi yerine getirilen bir program kaldırma işlemi sonucunda gereksiz duruma gelen kayıtlar silinir ancak yanlış gerçekleştirilen bir program kaldırma sonucunda veri çöplüğü oluşacaktır. Bu gereksiz kayıtların aranıp bulunması ve kayıt düzenleyicisi yardımıyla silinmesi çok zahmetli bir işlemdir. Ancak tüm bunlar özellikle bu işlem için hazırlanmış yazılımlar ile kolay ve hızlı bir biçimde gerçekleştirilebilir. Internet üzerinde Registry Cleaner (Kayıt düzenleyiciler) başlığı altında bu tür ücretsiz Freeware ve ücretli Shareware olmak üzere sayısız programa ulaşmak da mümkündür.
Bazı programlar gereksiz kayıtların otomatik olarak silinmesinin yanı sıra kayıt dosyanın daha konforlu düzenlenmesi için ek fonksiyonlar da sunuyorlar. Bazı programlar ise kayıt veritabanını
baştan oluşturabiliyorlar. Tabi ki bu tür programlar çok işlevli olmaları sayesinde de bir üstünlük sağlıyorlar. Kayıt dosyasını baştan oluşturmak için isterseniz Windows’un dahili araçlarına da başvurabilirsiniz. Windows 95’de kayıt Düzenleyicisini çalıştırın ve kayıt veritabanını kaydedin. Daha sonra sistemi DOS kipinde başlatın. Komut satırında regedit /c ve ardından da kayıt dosyasının yerini, klasörünü ve dosya adını yazın. Windows 98’de ise “Başlat” menüsünden “Bilgisayarı Kapat” a tıklayın. Daha sonra “MS-DOS kipinde başlat”ı seçin. Klasik DOS komut satırına düştüğünüzde scanreg /fix yazıp Enter’a basın. Windows Me’de de sisteminde DOS kipi bulunmadığı için açılış disketi kullanmanız gerekecektir. Daha sonraki işlemler ise Windows 98’deki gibi
gerçekleştirilir. Birazdan tanıtacağımız Registry-Cleaner’ların ise Windows ortamında çalışması gibi bir avantajı vardır ve Undo seçenekleri ile daha güvenlidirler. Ancak yine de tekrar dikkatli lmanızı tavsiye ediyoruz. Her türlü güvenlik tedbirini almadan işlemlere başlamayın.
Çeşitli Windows problemlerinize registry’i ile çözüm bulabilirsiniz
Windows kayıt veritabanı üzerinde işlem yapan programların çoğu genel registry problemleri ya da performans artırıcı bazı tedbirler üzerinde dururlar. Eğer daha spesifik problemlere çözüm arıyorsanız bu durumda kayda müdahale edip gerekli anahtarları elle değiştirmeniz gerekecektir. Bu şekilde normal kullanımda herhangi bir araç ile düzeltemeyeceğiniz ayarları düzeltebilir ve çalışması gerektiği gibi çalışmayan programlar ile araçlar için de çözüm üretebilirsiniz. En sık rastlanan sorunlar için aşağıdaki kısa ipuçlarına bir göz atın. Tabi ki anlatılan değişiklikleri yapmadan önce registry’nizin mutlaka bir yedeğini almayı da unutmayın.
1.Registry’yi sıkıştırmak: Eğer sizin bilgisayarınızdaki kayıt dosyası da çok fazla yer kaplıyorsa onu biraz daha kompakt bir hale sokmak isteyebilirsiniz. Bunun için öncelikle bilgisayarınızı gerçek DOS modunda başlatmanız gerekir. Windows altındaki DOS modu işe yaramayacaktır. Daha sonra regedit’i çalıştırıp Kayıt dosyayı ver seçeneği ile o anki kaydı örnek olarak COMPACT.REG adı altında kaydedin. Daha sonra regedit’den çıkın ve REGEDIT /C COMPACT.REG parametreleri ile tekrar çalıştırın. Sıkıştırma gerçekleştirilecektir.
2.Bir kayıt anahtarının otomatik olarak silinmesi: Normal olarak bir reg dosyasından registry anahtarlarını otomatik olarak silemezsiniz. Ancak bunun için de bir yol bulunmaktadır. Ana anahtar’ın hemen başında yer alan parantezler içine bir eksi (-) işareti koymak yeterli olacaktır. Örneğin eğer HKEY_LOCAL_MACHINE\ Software\Microsoft\Office\ 8.0\Common\Assistants anahtarını silmek istiyorsanız anahtarı [-HKEY_ LOCAL_ MACHINE\Software\Microsoft\ Office\8.0\Common\Assistants] şeklinde değiştirin. Sonuç olarak o ve altındaki diğer tüm alt anahtarlar da silinecektir.
4.CD’lerin autorun sorununu gidermek: Bilgisayarınıza taktığınız CD’leriniz artık otomatik başlama özelliğine cevap vermiyorsa ve gereken tüm ayarları değiştirmenize rağmen bir fayda sağlayamadıysanız çözümü registry’de bulabilirsiniz. Bunun için kayıt içinde HKEY_CURRENT_ USERS\Software\Microsoft\Windows\ CurrentVersion\Policies\Explorer anahtarına ulaşın ve buradaki NoDriveTypeAutoRun’ın değerinin 95 00 00 00 olduğundan emin olun. Sorun düzelecektir.
5.Başlat menülerinin açılış hızını değiştirin: İşletim sistemi üzerinde Başlat menüsünde gezinirken alt menüler belirli bir süre sonra otomatik olarak açılacaktır. Ancak alt menülerin eğer sadece tıklandığında açılmasını istiyorsanız bu düzenlemeyi de registry altından yapabilirsiniz. Bunun için registry içinde HKEY_CURRENT_USER\Control Panel \Desktop anahtarı altına gelin. Burada
sağ tarafta MenuShowDelay şeklinde bir dize bulunması gerekir. Eğer yoksa yeni bir tane yaratın ve değer olarak da 65534 yazın. Artık siz üzerine tıklamadan hiçbir menü açılmayacaktır. Bu değeri sıfır yaptığınız takdirde ise menüler hiç beklemeden açılacaktır.
6.Program Ekle/Kaldır listesini temizlemek: Program Ekle/Kaldır özelliğini kullanarak kurulu bir programı kaldırmanıza ve sabit diskten tüm bileşenleri silmenize rağmen bazen sadece ismi listede kalabilir ve programı yeniden kurmanızı engelleyebilir. Bu durumda registry içindeki HKEY_LOCAL_MACHINE/SOFTWARE/ Microsoft/Windows/CurrentVersion/ Uninstall anahtarına başvurmanız
gerekir. Burada yer alan programlardan istediğinizi silebilirsiniz. Ancak bu işlem sadece listedeki ismi silecek ve asıl programlara dokunmayacaktır.
7.Run menüsünde istenmeyen programlar: Kurduğunuz çoğu program işletim sisteminin her başlatıldığında hafızaya yüklenmek isteyebilir. Bu yüzden de kendini Run menüsüne yazar. Ancak bu sayı artıkça açılış da gecikecektir. Açılışta istemediğiniz programları silmek için once regedit altından HKEY_LOCAL_MACHINE / SOFTWARE / Microsoft / Windows / CurrentVersion altındaki Run ve RunServices anahtarları altında bulabilirsiniz. Daha sonra bulunan bu anahtar altındaki istenmeyen programları kaldırın. Artık Windows’u baştan başlatabilirsiniz.
8.Kayıtlı kullanıcının adını değiştirmek: Windows’un kayıtlı kullanıcısının adını değiştirmek registry altından aslında oldukça kolaydır. Bunun için sadece HKEY_LOCAL_MACHINE / SOFTWARE
/ Microsoft / Windows / CurrentVersion anahtarı altına ulaşıp Registered Owner anahtarı altındaki ismi değiştirmeniz yeterli olacaktır.
9.Masüstü ayarlarının kayıt edilmesi: Eğer Control Panel, Başlat menüsü programları ya da sıradan diğer masaüstü pencerelerin boyut, pozisyon ve simge düzeni gibi ayarları ayarladığınız gibi kalmıyorsa cevabı yine registry altında HKEY_CURRENT_ USER\Software\Microsoft\Windows\ CurrentVersion\Policies\Explorer anahtarı altında bulabilirsiniz. Buada bir “NoSaveSettings” anahtarı yer almaktadır. Bunu silerek soruna çözüm üretebilirsiniz. Benzer şekilde [HKEY_USERS\mahmut\Software\ Microsoft\Windows\CurrentVersion\ Policies\Explorer] altındaki anahtarı da silmeniz gerekebilir. (Burada mahmut kullanıcı adını belirtmektedir)
10. Outlook Express data dosyasının yeri: Normal olarak Outlook Express veri dosyalarını C:\Windows\Application Data\Microsoft\Outlook Express klasörü içinde saklar. Bunu değiştirmek için öncelikle bu dosyaları başka bir klasöre kopyalayın. Daha sonra RegEdit’i başlatıp, Bul seçeneğini kullanarak Store Root anahtarını aratın. Bu dizenin değerini dosyaları daha önceden taşıdığınız klasör adıyla değiştirin.
11.Windows açılışına uyarı yazısı eklemek: Bu ilginç ipucu ile bilgisayarınızı ilk başlattığınız zaman daha oturum açmadan bir uyarı banner’ı görüntülenmesini sağlayabilirsiniz. Bunun için önce regedit’I başlatıp HKEY_LOCAL_MACHINE\ SOFTWARE\Microsoft\Windows\ CurrentVersion\WinLogon anahtarı altına gelin. şimdi burada LegalNoticeCaption adı altında yeni bir dize yaratmanız gerekecek. gerekecek. Bu dize’ye vereceğiniz değer menu çubuğunda görüntülenecektir. Daha sonra başka bir dize daha yaratıp bunun adını da LegalNoticeText olarak belirleyin ve ekrandaki diyalog kutusunda ne görüntülenmesini istiyorsanız yazın. Artık bilgisayarınızda kim oturum açmak isterse istesin hazırladığınız bu banner ekrana gelecektir. Bu özelliği kullanarak bilgisayarınızı izinsiz kullanmak isteyecek kişilere karşı yasal uyarılar hazırlayabilirsiniz.
