*Tarih Bilimi: Bilimler ikiye ayrılır. Tabii Bilimler ve Beşeri Bilimler.
–Tabii Bilimler: Tabiatı ve tabii olguları inceler
–Beşeri Bilimler: İnsan ve insan faaliyetleridir..
-Olay: Kısa bir sürede olup biten şeylerdir. (İstanbul’un fethi, yağmurun yağması, çocuğu doğması… )
Olgu:Zaman içinde uzun bir sürede oluşur. (Anadolu’nun Türkleşmesi, insanın büyümesi…)
*Tarihin Tanımı: Geçmişte insan toplulukları arasında meydana gelen olayları yer ve zaman bildirerek sebep ve sonuçlarıyla inceleyen bilim dalıdır. (Sebep-sonuç-yer-zaman)
*Tarihi Olayların Özelliği:
-Belgelere dayanma
-Yer-zaman ve sebep-sonuç ilişkisi.
-Deney ve gözlem yapılamaz.
-Tekrarlanamaz.
-Olayın meydana geldiği ortam önemlidir.
-Dünü anlatır,bugünü açıklar ve geleceğe ışık tutar.
-Bir tarihi olay, diğer bir tarihi olayın sebepleri ya da sonuçları arasında yer alır.
*Tarihi Olayların Sebepleri:
-Maddi ve manevidir.
*Tarih Biliminin Yöntemi:
-Kaynakları araştırmak (Yazılı-yazısız; 1.elden kaynaklar-2.elden kaynaklar)
-Kaynakları tasnif etmek
-Tahlil etmek
-Tenkit etmek
-Terkip (sentezini) yapmak.
*Tarih Yazıcılığının Evreleri:
-Kronik (Haberci) Tarihçilik: En ilkel şekli Anallardır.
-Rivayetçi (Hikayeci) Tarihçilik: Sebep-sonuç ilişkisi üzerinde durmaz. (Herodut, Taberi)
-Öğretici (Prağmatik, faydacı) Tarihçilik: Kişilerden ve olaylardan ders alınmasını sağlamak için )
-Sosyal Tarihçilik: Öğretici tarihçiliğin hissi yönlerinden arındırılmış şekli.
-Felsefi Tarihçilik: Değişik kültürleri inceleyerek biri birine etkileşimlerini inceler.
-İlmi Tarihçilik: Neden-nasılcı tarihçilik
-Materyalist, Kültürel, Pozitif (vs) Tarih çeşitleri….
*Kapsamına Göre:
-Genel Tarih: Geniş bir coğrafyadaki millet yada devletlerin tarihini inceler: Avrupa yada Asya Tarihi gibi…
-Özel Tarih: Bir milletin yada devletin tarihini inceler: Türk Tarihi, Artukoğulları Tarihi.. gibi
*Tarihin Tasnifi: Tarihin öğretimini ve araştırılmasını kolaylaştırmak için yapılır. Zaman, mekan ve konu olmak üzere üç şekilde tasnif edilir.
Örnek: Zamana Göre: XVIII. yy. Osmanlı Islahatları.
Mekana Göre. Malatya Tarihi
Konuya Göre: Osmanlı Kültür Tarihi, Dinler Tarihi (vs).
*Tarih Bilimi zamana göre aşağıdaki şekilde tasnif edilir:
Tarih Öncesi Devirler:
(Prehistorik)
Taş Devri : Maden Devri
Kaba Taş Bakır Devri Yontma Taş Tunç Devri
Cilalı Taş Demir Devri
*(Tarih öncesinin devirlere ayrılması, kullanılan aletlere göre yapılmıştı.)
Tarihi Devirler:
İlkçağ—Yazı ile başlar (MÖ. 4000,3500)
Ortaçağ—Kavimler göçü ile başlar
Yeniçağ—İstanbul’un Fethi (1453)
Yakınçağ—Fransız İhtilali (1789)
*(İnsanlık tarihi için önemli olaylar çağların başlangıcı kabul edilmişlerdir.)
Tarihöncesi (Prehistorik) Devirler:
*Kaba Taş Devri: Henüz alet yok. Sivri cisimler kullanılır. Bitki kökleri, toplayıcılık ve avcılıkla beslenilir. Dönemin sonuna doğru üretim ekonomisine geçilmiştir.
*Yontma Taş Devri: Taşlar, çakmak taşı yontularak savunma amaçlı kullanılmıştır.
-Soğuklardan dolayı mağaralara ve ağaç kovuklarına çekilmişlerdir.
-Mağaralara hayvan resimleri çizmişlerdir.
-Dönemin sonlarına doğru ateş bulunmuştur.
*Cilalı Taş Devri: Buzullar kuzeye doğru çekilince insanlar mağaralardan çıkmışlardır.
-Çanak-çömlek kullanıldı. Toprak ve kilden kaplar yapıldı.
-Tarım yapıldı (arpa, buğday). Örgüler kullanıldı.
-Yerleşik hayata geçildi.
-Taş ve kerpiç kullanılmaya başlandı. Kamıştan kulübeler yapıldı.
-Dolmen ve Menhir denilen mezarlar yapıldı.
-Hayvanlar evcilleştirildi.
-İlk insan toplulukları oluştu.
-İlk üretim ile ticaret yapılmaya başlandı.
Maden Devri:
*Tarih Biliminin Diğer Bilimlerle Münasebeti:
Coğrafya-Yeryüzünu ve iklimi inceler..
Arkeoloji- Kazı bilimi
Epigrafya-Kitabeleri inceler
Paleoloğrafya-Yazı bilimi. Eski yazıları inceler.
Nümizmatik (meskukat)- Para bilimi. Paralar basıldıkları dönem için önemlidir.
Filoloji- Dil bilimi. Kaynakları dil açısından inceler.
Etnografya-Kültür bilimi. (Örf, adet, gelenek)
Heraldik-Mühür bilimi
Kronoloji- Takvim bilimi
Sosyoloji- Toplum halindeki insanı inceler
Diplomatik- Belgeler bilimidir. Resmi vesikaları inceler.
Karbon 14 Metodu- Yaş tesbiti yapar.
Soy kütüğü- Şecere bilimi
Antropoloji- Toplumun soy özelliklerini inceler.
Arkeometri-
Senaoloji-
Onomastik-İsim bilimi
Toponomi-Yer adları bilimi
Sigolografi- Arma bilimi
Antroponomi- Şahıs adları bilimi
Hidronomi- Su adları bilimi
Psikoloji- İnsanın mahiyetini ve karakterini inceler.
*Tarih Öğretiminin Önemi: Tarih öğretiminin Genel, Devlet ve Millet açısından çok önemli sonuçları vardır.
-Milletlerin hafızasıdır.
-Düşmanlarımızı tanıtır.
-Birlik-beraberlik açısından önemlidir.
ZAMAN VE TAKVİM
-Zaman, hareketin ölçü birimidir.
-Takvim, zamanı yıllara, aylara, haftalara ve günlere bölen cetveldir.
*Türkler tarih boyunca sırasıyla şu takvimleri kullanmışlardır:
-12 hayvanlı Türk Takvimi
-Hicri Takvim (ay yılı)
-Celali Takvim: Hicret başlangıç kabul edilmiş ancak güneş yılına göre hazırlanmıştır. Melikşah zamanında hazırlanmıştır.
-Rumi Takvim: I. Mahmut zamanında, hicret başlangıç kabul edilerek güneş yılına göre hazırlanmıştır.
-Miladi Takvim: 26 Aralık l925’te kabul edilmiş, 1 Ocakta yürürlüğe girmiştir.
*Takvimlerin Dönüştürülmesi: àR.T= MT-584
MY-622
-HY=MY-622+————–
33
HY
-MY=HY+622- —————
33
(RT=Rumi Takvim, HY= Hicri yıl, MY= Miladi yıl)
Örnekler:
ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE VE ÇEVRESİ
ANADOLU:Küçük Asya. İlk çağlardan itibaren Anadolu’ya (güneşin doğduğu yer) anlamına gelen Anatolia denirdi. Eski çağlardan beri birçok kavim Anadolu’ya göç ederek yerleşmiş veya işgal etmişlerdir. Bunlar: Hititler, Firikler,İyonlar,Urartular; Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar.
Türkiye’nin Tarih Öncesi Devirleri:
*Anadolu’da tarih öncesi (Prehistorik) devirleri üçe ayrılır :
Taş devri-Kalkolitik Devir (Taş-Bakır geçiş devri) – Maden (Tunç) Devri
TAŞ DEVRİ: Üçe ayrılır:
Kaba Taş àEski Taş (paleolotik) àMÖ 600 bin- 10 bin
Yontma Taşà Orta Taş (mezolotik)àMÖ 10 bin-8 bin
Cilalı Taş à Yeni Taş (neolotik) àMÖ 8 bin- 5500
KALKOLİTİK DEVİRàMÖ 5500-2500
MADEN DEVRİ (2500-1200)
BakıràMÖ 2500-2000
TunçàMÖ 2000-1500
BakıràMÖ 1500-1200
TAŞ DEVRİ
*Kaba taş-eski taş(Paleolotik)-(MÖ 600.000-10.000): Henüz alet yok. Sivri cisim ve taşlarla savunma yaparlar. Toplayıcılık,avcılık ve bitki kökleri ile beslenme.
*Yontma taş- orta taş(mezolotik)-(MÖ10.000-8000): Göçebe hayat. Taşlar
yontulmuştur. Soğuklardan dolayı mağaralara ve ağaç kovuklarına sığınmışlardır. Mağaralara hayvan resimleri çizmişlerdir. Üretim ekonomisine geçildi. Dönemin sonlarına doğru ateş bulundu. Madenler eritilmeye başlandı.
*Cilalı taş-yeni taş(Neolitik)-(MÖ 8000-5500): Buzullar erimeye başladı. Tarım ile birlikte yerleşik hayata geçildi. Kamıştan kulübeler,taş ve kerpiçten evler, toprak ve kilden kaplar yapılmıştır. Hayvanlar evcilleştirildi. İlk yerleşim merkezleri olan köyler kuruldu.
*KALKOLİTİK DEVİR: Dini inanışlar gelişti. Tanrılar edinmeye başladılar. Madenler eritilerek kullanılmaya başlandı.
TÜRKİYENİN TARİH ÖNCESİ DEVİRLERİNİ AYDINLATAN MERKEZLER:
*KABA TAŞ- Antalya çevresinde Karain ,Beldibi , Belbaşı, mağaraları. Adıyaman palanlı mağarasıdır.
*YOTMA TAŞ-Antalya çevresinde Beldibi, Göller bölgesinde Baradız ,Ankara çevresinde Macunçay ,Samsun yakınlarında Tekkeköy.
*CİLALI TAŞ-Diyarbakır Çayönü Gaziantep Sakçagözü Konya Çatalhöyük ilk yerleşim şehridir.
*KALKOLİTİK DEVİR:Çanakkale Truva, Denizli Beycesultan,Burdur Hacılar,Yozgat Alişar Çorum Alacahöyük,Van Tilkitepe.
*TURUVA’DA-Altın ve gümüşten süs eşyaları.
ALACAHÖYÜKTE-On üç Prens mezarları, heykeller bulunmaktadır.
*Anadolu’da tarihi devirler MÖ:2000-1800 yılında başlamıştır. İlk yazıyı Asur’lu tüccarlar getirmişlerdir. Kayseri Kültepe’de Karun denilen Asur’lu tüccarlara ait Pazar yeri bulunmuştur. Karum’da bulunan bu yazılar ticari ve hukuki tabletlerdir.
HİTİTLER-(MÖ 2000-MÖ 6’ yy)
*Hattiler MÖ 3.binde Anadolu’da parlak bir kültür kurmuşlardır. Hattilerden sonra Hititler Anadolu’ya eğemen olmuşlardır. Muhtemelen Kafkas’lar üzerinde Anadolu’ya gelmişlerdir. Hititlerin kurucusu Hattuşili’dir (Labarna)
-Feodal Devlettir (ülke prensler tarafından yönetilirdi)
MÖ 2. Binde MÖ 7 yy.;la kadar varlığını sürdürmüştür.
3 Bölümde incelenir.
Eski devlet ( MÖ 1800-1400)
-19 kral başa geçmiştir. Başkent HATTUŞAŞ’tır.
*Bu dönemde Kargamış ve Urfa Hitit topraklarına katıldı. Babil ele geçirilerek Mezopotamya uygarlığından etkilenildi.
Yeni devlet (MÖ 1400-1200)
-Anadolu’daki krallıklar ele geçirildi.
*Kuzey Suriye hakimiyeti için Mısırlılarla savaşıldı (1296-1280). Savaşın sonunda Kadeş antlaşması imzalandı. Ege göçleri sonunda yıkıldı
Geç Hitit şehir devletleri(1200-700)
*Bu devletler Asurlulara bağlandı. Daha sonra da Pers hakimiyetine girdi.
-Bu devletler hakkında ayrıntılı bilgi yoktur.
FRİGYALILAR
*Frigya: Batı Anadolu’nun geniş bir kısmının MÖ 1000 yıllarındaki adıdır. Boğazlar yoluyla Anadolu’ya geldiler. MÖ 750 yılından sonra devlet kurdular.
* Kurucusu:Gordios, başkent ise Gordion’dur..
-Kral Milas döneminde Orta ve Güney Doğu Anadoluya egemen oldular.
-Kimer’ler bu uygarlığa son vermişlerdir.
-MÖ 600 lerde Lidyalıların egemenliğine girdiler.
-Başta kral bulunurdu. Çok tanrılı dinleri vardı. Tarım ve hayvancılık başlıca geçim kaynaklarıydı. Fenike alfabesini kullanmışlardır. Ticaret kervanlarından vergi alınırdı. Sabanı kırana ölüm cezası vermişlerdir. Dokumacılık halı kilim üretimi (tapates) ilerdeydi. At ve katırları ünlüydü.
-İlk hayvan öykülerini (fabl) meydana getirenlerin Friğyalılar olduğu sanılmaktadır.
LİDYALILAR
*Lidya: Bugünkü Gediz ve K. Menderes nehirleri arasındaki bölgenin ilkçağdaki adıdır.
-Giges zamanında devlet kurdular.
-Başkent Efes yakınlarındaki Sard’dir.
-Sınırlar doğuda Kızılırmağ’a kadar genişledi.
-Persler MÖ 546 yılında bu devlete son verdiler.
-Bilinen ilk madeni para Lidyalılar tarafından kullanılmıştır.
-Altın ve mücevher işlemeciliği,dokumacılık ile uğraşmışlardır. Kral yolunu (Ninova, Sart, Efes arasında) açarak yol güvenliğini sağlamışlardır. Mısır, İskit,Asur,Yunan Şehir devletleriyle ticaret yapmışlardır.Tüccarların malları devlet güvencesine alınmıştır.
-Çok tanrı dinleri vardır.
-Fenike alfabesini kullanmışlardır.
İYONYALILAR
-İyonlar İzmir ile Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölgenin adıdır.
-MÖ 12’ yy. Yunanistan’dan göç eden Akalar’ın bir kısmı Batı Anadolu’da İyon şehir devletini kurarak bir ticaret ve sanat merkezi haline getirdiler. Bunların en önemlileri Millet, Efes ve İzmir’dir.
-Akdenizde ve Karadenizde (Giresun ve Trabzon) koloniler kurarak bu günkü yerleşim merkezlerinin temelini attılar.
-MÖ 7.yy’da Lidya’nın egemenliğine giren İyonya daha sonra Pers imparatorluğuna bağlandı.
*İyonya Şehir Devletlerini önce krallar, MÖ 500’den itibaren asillerin kurmuş olduğu OLİGARŞİLER (İktidarın bir grubun veya bir ailenin ya da bir sınıfın elinde bulunması), sonradan da demokratik hükümetler yönetmiştir.
-Fenike alfabesini kullanmışlardır. Yunanistan’a etki etmişlerdir. Pisagor dünyanın yuvarlaklığını keşfetmiştir. Tales,güneş tutulmasını hesaplamış ve dünyanın ana maddesinin su olduğunu ileri sürmüştür.
-Aksimenes, her şeyin havadan meydana geldiğini söylemiştir.
URARTULAR
-Hazar denizi, Malatya,Erzurum ve Musul ve Halep arasında oturan Huriler tarafından Van (Tuşba) merkez olarak kurulmuştur. (Kurucusu Sardun’dur).
-MÖ 9.yy kuruldu. Asur ve Kimmerler savaştı.
200 yıl kadar Doğu Anadoluya hakim oldular.
-Kimmer ve Saka saldırılarıyla sarsıldılar.
-MÖ 600’lerde Medlerin Anadoluya saldırmasıyla devlet yıkıldı.
-Çok tanrılı dinleri vardı. Sanat geliştirildi. Asur çivi yazısını kullanmışlardır. Maden ve maden işlemeciliği geliştirilmiştir. Ahirete, öldükten sonra dirilmeye inanıyorlardı.
Anadolu Uygarlıklarında Kültür ve Medeniyet
Devlet Yönetimi :Hititlerde:
-Başta kral bulunurdu (-Baş yargıç -Baş Rahip -Baş Komutandı)
-Pankuş (Hititlerde Meclis)-(Parlâmento)
-Tavanana (Hititlerde kraliçe)
Memleket Yönetimi:
*Kralın yanında memurlar sınıfı ile asillerden oluşan meclisler vardı.
*İlleri yönetmekle valiler (prensler) görevlendiriliyordu.
*Hititlere bağlı devletler üç gruba ayrılırdı:
-Müttefik devlet
-Tabii devlet
-Vassal (bağlı) devlet
Sosyal Sınıflar:
*Sosyal sınıflar ülke genelinde soylular, rahipler, hürler, namralar (hür-köle arası sınıf) ve kölelerden oluşurdu.
*Soylular çok geniş imtiyazlara sahipti. En yüksek makamlara getirilir ve en geniş topraklara sahip olurlardı.
-Şehirlerde halk hürlerden (asiller, rahipler, askerler, memurlar, tüccarlar ve köylüler ) ve kölelerden oluşurdu.
*Anadolu’da yaşayan toplumlar fazla dindar olmadıkları için, Rahipler, Mısırdaki gibi nüfuz kazanamamışlardır.
*Köleler: -Savaş esirlerinden oluşurdu.
-Tarım işlerinde çalışırlardı.
-Bedel ödeyerek hürler sınıfına geçebilirlerdi.
-Belli ölçüde mal-mülk sahibi olabilirlerdi.
*Yarı insan kabul edildiklerinden cezalar hürlere oranla yarı yarıya uygulanırdı.
ORDU
-Eli silah tutan herkes silah altına alınırdı.
-Kralın, prenslerin ve valilerin özel orduları vardı.
-Gerekirse ücretli askerler de orduya alınırdı.
-Ordu yaya ve arabalardan oluşurdu.
HUKUK
-Hititlerde adaletin sembolü güneştir.
-İlk kanun koyucu devletlerden biridir.
-Aile hukuku (miras) düzenlenmiştir (medeni ilk yasa).
-Hititlerde mülkiyet hakkı ve kölenin modern hukuku vardı.
-Kanunlar insancıldır. Tazminat cezaları ağırlıktadır (bu konuda Sümerlerden etkilenilmiştir).
-En ağır cezalar Krala ve devlete başkaldırmaktır. (cezası ölümdür).
EKONOMİK HAYAT
-Topraklar kralın malı sayılır ve kral adına ekilirdi. Buna karşılık özel mülkiyete de izin verilmiştir.
-Tarım, hayvancılık, madencilik, dokumacılık ve ticaret başlıca geçim kaynağıydı.
*Ticari hayat gelişmişti. Anadolu, Kuzey Suriye ve Mezopotamya arasında ticaret gelişmişti.
YAZI,DİL VE EDEBİYAT
*Hitit ve Urartular, Asur çivi yazısını; Frig, Lidya ve İyonlar, Fenike alfabesini kullanmışlardır.
*Hititler edebiyatın çeşitli dallarında eserler vermişlerdir. Bunların başında tanrılarına hesap verdikleri anallar ile destanlar gelir.
-Mezopotamya’dan etkilenilerek destanlar ve masallar kaleme almışlardır Bu destanların başında Kumarbi Destanı gelir. Gılgamış Destanı Hititçe’ye çevrildi. Hititlerin Kumarbi Destanı Yunanlıları etkilemiştir (Yunan şairi Hesidos’un Teogonya destanına ilham vermiştir)
-Çivi yazısını Asurlular dan alarak kullanmışlardır.
-Çivi yazısının yanında geliştirdikler kendi Hiyeroglif yazısını da kullanmışlardır.
DİN
-Hititler başta olmak üzere Anadoludaki tüm uygarlıkların binlerce tanrısı vardı (en ünlü tanrıları fırtınalar tanrısı Teşup ile karısı Hera idi).
-Lidyalılar, Kibele, Artemis, Zeus ve Apollu gibi Yunan tanrılarına tapmışlardır. Anadolu uygarlıkları, tanrılara kurban keserek, yiyecek ve içecek sunarak taparlardı.
Hititlerin ve iyonların ahiret inancı zayıftı. Urartular, ahirete inandıklarından mezarlarını oda ve ev şeklinde yaparak, içlerine eşyalar koymuşlardır.
BİLİM
*Anadolu’da gelişen bilim, kendisinden önceki Mezopotamya ve Mısır uygarlıkların
yanında Hititlerde Tarihçilik çok ileri bir seviyedeydi.
-Anadolu’da bilim, İyonya da ileri bir seviyedeydi. İyonya’nın zenginliği, coğrafi durumu ve dış dünyayı tanımaları ve kısmen özgür şehir yönetimleri bilim ve kültür hayatını geliştirmiştir.
-Yunanistan’a tesir eden iyon kültürü, Avrupa kültürünün temelini oluşturmuştur.
-Özgür düşünce felsefenin doğmasına neden olmuştur.
-Pisagor, matematik ve geometriye bilimsellik kazandırmıştır.
Kaynak: www.englishpage.blogcu.com
Teknoloji
Öğrencilere Özel Liseler için Tarih Dersi Konu anlatımı, Notlar ve özetleri TARİH BİLİMİNE GİRİŞ,...
