İNGİLİZCE!DE ÇEKİMSİZ FİİLLER

ÇEKİMSİZ FİİLLER
DİKKAT : Çekimsiz fiiller daima temel fiilden önce yer alır.
1. Çekimsiz fiilden sonra gelen temel fiil her zaman YALIN durumundadır.
2. Çekimsiz fiiller mastar olarak yani to’ dan sonra kullanılmaz.
3. Olumsuz ya da soru cümlesi kurarken çekimsiz fiilden yararlanılır.
4. Olumsuz cümlede not ile birleşir, soru cümlesinde öznenin önüne gelir.
I can not go. (Gidemem.)
Can I go? (Gidebilir miyim?)
5. Çekimsiz fiiller de diğer yardımcı fiiller gibi not ile kaynaşırlar (can’t, won’t, mustn’t vb.). Yalnızca may, had berter, would, rather, would sooner not ile
kaynaşmaz.
6. Çekimsiz fiillerden bazılarının geçmiş zaman biçimi yoktur.
Modern İngilizce’de kullanılan başlıca çekimsiz fiiller şunlardır:
Must
May
Had beter
Will
Might
Would like to
Would
Can
Would rather
Shall
Could
Would sooner
Should
Ought to
Need
MUST ve HAVE TO
1. ZORUNLULUK: Genellikle Türkçe’ye -meli, -malı, bazan da -mesi gerek biçiminde çevrilir.
I must go. (Gitmeliyim – gitmem gerek, çünkü öyle istiyorum.)
He must go. (Gitmeli, çünkü ben öyle istiyorum.)
You must come early. (Erken gelmelisin, ben öyle istiyorum.)
Must çekimsiz fiili şimdiki zamanda kullanılır ve geleceğe dönük bir zorunluluğu anlatır.
Geçmiş zamanda kullanılan bir temel cümleye bağlıysa ve eğer söz konusu zorunluluk hâlâ devam ediyorsa, biçimi değişmeksizin kullanılabilir.
I said he must be here before dinner. (Yemekten önce burada olmasını söylemiştim.)
Ama eğer zorunluluk devam etmiyorsa, geçmiş zamanda MUST kullanılmaz. Yine zorunluluk belirten have to, must yerine kullanılır.
Have to çekimli fiildir ve kuralsız fiil olarak (had-had) biçimleriyle her tense ile kullanılabilir. Anlam bakımından must’a benzerse de, küçük farklılıklar vardır.
MUST: Konuşan kimsenin koyduğu zorunluluktur.
HAVE TO: Dışardan gelen belli bir zorunluluk belirtir.
You must go. (Gitmelisin, ben öyle istiyorum.)
You have to go. (Gitmen gerekiyor, çünkü öyle gerekiyor, senden gitmen bekleniyor.)
Have to ifadesinde, son sözcük olan to’dan sonra gelecek fiillerin de mastar durumda olmalarını gerektirir.
Olumsuz ve soru cümlelerinde normal bir çekimli fiil gibi kullanıldığı tense’in yardımcı fiiliyle birleşir.
I don’t have to go.
Do you have to go?
He doesn’t have to go.
Must ve have to olumsuz olarak kullanıldıklarında aralarındaki anlam farkı çeviride ortaya çıkar.
I mustn’t go. (Gitmemeliyim. Gitmemem gerek.)
I don’t have to go. (Gitmek zorunda değilim.)
2. TAHMİN: İçinde bulunduğumuz zaman için akıl yürütme sonucu vardığımız yargıyı, yani tahmini ifade eder.
You must be tired. (Yorgun olmalısın.)
That book must be interesting. (O kitap ilginç olmalı.)
Tahmin bildirdiği zaman must, have to ile değiştirilemez.
Olumsuz kullanıldığı zaman not ile KAYNAŞMAZ.
You must not be tired. (Yorgun olamazsın, yorgun değilsin herhalde.)
Soru cümlelerinde must yerine have to kullanılması daha yaygındır.
Do you have to go? (Gitmen gerekiyor mu?)
Yes, I da / Yes, I must.
WILL
Will çekimsiz fiili temel olarak gelecek zamanda yapılacak bir eylemi ve geleceğe dönük bir istekliliği anlatır. Konuşulan İngilizce’de yukarıdaki anlamda tüm şahıslar için will kullanılır.
1. Will gelecek zaman anlamında kullanıldığında daha çok değişen bir durum üzerine verilen kararı anlatır.
it has started to rain, so I’ll stay at home and read a book. (Yağmur başladı, o halde evde oturup bir kitap okurum.)
2. Won’t olarak kullanıldığında geleceğe dönük isteksizlik anlatır.
He wo,ı’t lend me any money. (Bana hiç borç para vermeyecek [vermek istemiyor]).
3. Will çekimsiz fiili soru cümlesinde hem gelecek zaman, hem de rica anlamı ifade eder.
(Gelecek) Will he come with us tonight? (Bu gece bizimle gelecek mi?)
(Rica) Will you öpen the window, please.(Lütfen pencereyi açar mısın?)
WOULD
1. Esas olarak will’in geçmiş zaman biçimidir ve temel cümle geçmiş zaman olduğunda yan cümleciklerde gelecek fikri would ile verilir.
He said he would call me. (Beni arayacağını söyledi.)
2. Would present tense için de kullanılır ve -ecektim diye çevrilir. Şimdiki zamanda gerçekleşmesi beklenmeyen eylemleri anlatmak için kullanılır.
I would go there now. (Şimdi oraya gidecektim/giderdim.)
Bu cümle söylendiğinde eylemin yapılmayacak olduğu izlenimi vardır.
If it rained now, I would stay at home. (Eğer şimdi yağmur yağsaydı, evde otururdum/oturacaktım.)
Bu cümlede ise eylemin gerçekleşmesi başka bir eyleme bağlıdır.
3. Would çekimsiz fiili bir soru cümlesinde yukarıdaki anlamların dışında, rica içinde kullanılır.
Would you help me, please. (Lütfen bana yardım eder misiniz?)
WOULD LIKE (TO)
İstek göstermek için kullanılan bir çekimsiz fiildir. Eğer istenen şey bir eylem değilse TO kullanılmaz.
I would like some coffee please. (Biraz kahve rica edeyim.)
Eğer istenen şey bir eylemi yerine getirmek ise TO kullanılır ve hep olduğu gibi, ardından fiilin yalın biçimi gelir.
I would like to meet them. (Onlarla tanışmak isterim.)
Would like çoğu kez yazıda olsun, konuşmada olsun özneyle kaynaştırılır.
I’d like to go.
He’d like to eat
We’d like to see.
Soru cümlelerinde would öznenin önüne geçer.
Would you like to sit down? (Oturmak ister misiniz?)
Olumsuz cümlede would ve not kaynaştırılır.
I wouldn’t like to go there. (Oraya gitmek istemezdim doğrusu.)
Soru sözcüklü soru cümlesinde ise:
What would you like to drink? (Ne içmek isterdiniz?)
How would you like to go? (Nasıl gitmek istersiniz/isterdiniz?)
WOULD RATHER
Tercih gösteren bir çekimsiz fiildir.
I would rather drink coffee. (Kahve içsem daha iyi olur/içmeyi yeğlerim.)
Eğer tercih edilen seçenekten söz ediliyorsa, THAN kullanılır.
I would rather drink coffee than tea. (Çay yerine kahve içmeyi yeğlerim.)
I would rather play tennis than swim. (Yüzmektense tenis oynamayı yeğlerim.)
DİKKAT : Eğer seçeneklerin ikisi de bir eylem gösteriyorsa, tercih edilmeyen eylemin de (çekimsiz fiile bağlı olduğu için) YALIN biçimde olacağını unutmayın (play – swim).
Would rather ifadesi kullanılırken would genellikle özneyle kaynaşır.
I’d rather – He’d rather – They’d rather
Olumsuz cümlede NOT ifadesi genellikle rather’dan sonra gelir.
I’d rather not – He’d rather not – They’d rather not
Soru cümlesinde would ayrılarak öznenin önüne gelir.
Would you rather have tea? – Would she rather stay? Olumsuz soruda would ve not kaynaşır.
Wouldn’t you rather have tea? – Wouldn’t she rather stay?
Soru sözcüklü soruda:
What would you rather drink? (Ne içmeyi yeğlersiniz?)
WOULD SOONER
I’d sooner go there myself. (Oraya kendim gitmeyi yeğlerim.)
I’d sooner not see him. (Onu görmemeyi yeğlerim.)
Would / wouldn’t you sooner go there yourself? (Oraya kendiniz gitmeyi yeğler/yeğlemez misiniz?)
CAN
1. YETERLİLİK : Bu çekimsiz fiil en yaygın olarak yeterlilik göstermede kullanılır ve Türkçe’ye -edebilir olarak çevrilir.
I can go. (Gidebilirim).
I can’t go. (Gidemem.)
Can you go? (Gidebilir misin?)
Can’t you go? (Gidemez misin?)
Where can you go? (Nereye gidebilirsin?)
Can çekimsiz fiilinin geçmiş zaman biçimi vardır ve could olarak kullanılır.
Bunun dışında her tense için aynı anlama gelen be able to yapısı kullanılır.
I am able to go. – I am not able to go.
Are you able to go? – Aren’t you able to go?
I will be able to go. – I was able to go.
I have been able to go.
2. İZİN İSTEME / VERME: Can çekimsiz fiili soru yapısındaysa izin isteme, düz cümledeyse izin verme anlamında kullanılır.
Can I go? (Gidebilir miyim?)
Can she go too? (O da gidebilir mi?)
İzin isteme anlamında ikinci tekil ve çoğul şahıslarla (you) kullanılmaz, çünkü izin isteği zaten bu şahıslara yöneltilmektedir.
You can go. (Gidebilirsin, izin verilmiştir.)
You can’t go (Gidemezsin, izin verilmemiştir.)
3. OLASILIK : Bu anlamda daha çok may çekimsiz fiili tercih edilmesine rağmen, can de kullanılabilir.
Can it rain tonight? (Bu gece yağmur yağabilir mi?)
it can even snow tonigh. (Bu gece kar bile yağabilir.)
What can happen? (Ne olabilir?)
Anything can happen. (Her şey olabilir.)
4. RİCA : Bu anlamda would ve could kullanımı daha nazik kabul edilirse de, can de rica anlamında kullanılabilir.
Can you teli me the time, please. (Bana saati söyleyebilir misiniz?)
COULD
1. Could çekimsiz fiili can’in geçmiş zaman biçimi olarak kullanılır ve geçmiş zamanda yeterlilik gösterir.
I could run fast when I was young. (Gençken hızlı koşabilirdim.)
2. İzin anlamında could yalnızca soru cümleleriyle kullanılır. İzin vermek için kullanılması pek yaygın değildir. Hem gerçek geçmiş zaman anlamıyla, hem de
şimdiki zamanda kullanılır.
Could we go now? (Şimdi gidebilir miyiz?)
Could we go yesterday? (Dün gidebilir miydik?)
3. Could çekimsiz fiili farazi (gerçekleşmesi beklenmeyen) olarak şimdiki zamanda, gerçek olarak da geçmiş zamanda olasılık gösterir.
I could beat him now. (Onu şimdi yenebilirim. Ama…)
I could beat him tten. (Onu o zaman yenebilirdim/yenebiliyordum.)
4. Could çekimsiz fiili rica ederken nazik bir ifade olarak çok sık kullanılır.
Could you tell me the time, please? (Saati söyler misiniz, lütfen?)
Could you pass the bread, please? (Lütfen ekmeği uzatabilir misiniz?)
MAY
1. OLASILIK: May çekimsiz fiili gelecekte olabilecek bir eylemi anlatmak için kullanılır.
We may go. (Gidebiliriz/Belki de gitmeyiz.)
it may rain. (Yağmur yağabilir/yağmayabilir.)
Bu anlamda MAY soru cümlelerinde kullanılmaz. Olumsuz cümlelerde NOT ile kaynaşmaz.
We may not go. (Gitmeyebiliriz.)
it may not rain. (Yağmur yağmayabilir.)
2. İZİN : Birinci tekil ve çoğul şahıslarla yalnızca olumlu sorularda ve bu sorulara verilen cevaplarda may çekimsiz fiili izin istemek / vermek amacıyla kullanılır.
May I go out? (Dışarı çıkabilir miyim?)
Yes, you may. (Evet, çıkabilirsin.)
May izin istemek için diğer şahıslarla kullanılırsa da, pek yaygın değildir. Geçmiş zamanda gerçek bir olasılık göstermek için, may’in geçmiş zaman biçimi olan might kullanılır.
He said he might come late. (Geç gelebileceğini söyledi.)
I thought you might like it. (Ondan hoşlanabileceğini düşündüm.)
MIGHT
Might çekimsiz fiili şimdiki zamanda farazi olasılık (gerçekleşmesi pek beklenmeyen) göstermek için kullanılır. Türkçe’ye çevirisi may ile aynıdır.
I may go now. (Şimdi gidebilirim)
I might go now. (Şimdi gidebilirim. Ama pek sanmıyorum)
might geçmiş zamanda gerçek ya da farazi olasılık göstermek için kullanılabilir.
He told me he might be late. (Bana gecikebileceğini söyledi.)
Might izin isteme/verme anlamında pek kullanılmaz.
SHALL
shall çekimsiz fiili modern İngilizce’de birinci tekil ve çoğul şahıslarla (I-we) olumlu sorularda fikir ya da karar istemek için kullanılır.
Shall I call a taxi? (Bir taksi çağırayım mı?)
Shall we start now? (Artık başlasak/başlayalım mı?)
Shall we… diye başlayan bir sorunun cevabı genellikle teklif ifadesi olan let’s ile gelir.
Where shall we go? (Nereye gidelim/gitsek?)
Let’s go to a cinema. (Bir sinemaya gidelim).
How shall we go? (Nasıl gidelim/gitsek?)
Let’s lake a taxi. (Taksiye binelim.)
Shall ile soru soran kimse, cevap verecek kişinin söylediğini yapmaya hazırdır.
Shall I … ile başlayan bir sorunun cevabı, emir, rica veya teklif olabilir.
Shall I come with you? (Seninle geleyim mi?)
Yes, please do.
No, don’t.
SHOULD
1. TAVSİYE : Farazi bir çekimsiz fiil olan should tavsiyeye değerlilik ifade eder. Türkçe’ye -meli, -mesi gerek biçiminde çevrilmesine rağmen zorunluluk göstermez.
You should study harder. (Daha çok çalışmalısın.)
You shouldn’t spend so much moncy. (Bu kadar para harcamamalısın.)
Should çekimsiz fiili geçmiş zamanda da kullanılır ve biçim olarak değişmez. Ama bu durumda bir yan cümlecik içindedir.
I told him he should study harder. (Ona daha çok çalışmasını söyledim.)
He said I should stay with him. (Onunla kalmam gerektiğini söyledi.)
2. BEKLENTİ : Should çekimsiz fiili bilinmeyen veya gelecekte olacak bir şey hakkındaki bekleyişi ifade eder. Must halen ya da bu ana dek olan bir şey için tahmin yürütür, ama should geleceğe dönüktür.
You must be hungry. (Aç olmalısın: şu andaki durum)
This book should be interesting. (Bu kitap ilginç olmalı: daha okunmamış, gelecekte)
Bazan da should gerçek olmadığı sonradan anlaşılan bir durumu gösterir.
This problem should be easy. (Bu problemin kolay olması gerekirdi. Neden değil?)
Olumsuz cümlede should her iki anlamı için de kaynaştırılabilir.
You shouldn’t sleep so late. (Bu kadar geç saate dek uyumamalısın.)
Their bus shouldn’t arrivc in Ankara yet. (Otobüsleri henüz Ankara’ya varmamış olmalı.)
Soru cümlelerinde should bekleyiş değil, yalnızca tavsiyeye değerlik ifade eder.
Should we eat now? (Artık yesek mi?)
Should they take a taxi? (Taksiye binsinler mi dersin?)
Shall I… diye başlayan bir kimse diğer kişinin vereceği cevabı yapmaya hazırdır.
Should I… diye sorulduğunda, diğer kişinin tavsiyesi isteniyordur, buna uyulur veya uyulmayacaktır.
Koşul cümlelerinde should, if yerine kullanılabilir.
If anything happened, who would help you?
Should anthing happcn, who would help you?
(Eğer bir şey olsaydı, sana kim yardım ederdi?)
Should you go there now, you wouldn’t see anthing. (Oraya şimdi gidecek olsaydın, hiçbir şey göremezdin.)
OUGHT TO
Ought to çekimsiz fiili, konuşan kimsenin tavsiyesinin uygun ve doğru olduğuna inandığı bir durumu anlatmak için kullanılır. Türkçe’ye çevirisi -meli, -mesi gerek gibi yapılırsa da, emir ya da yasaklama gibi bir anlam belirtmez.
You ought to stop smoking. (Sigarayı bıraksan iyi edersin.)
You ought to drive carefully. (Dikkatli araba kullanmalısın.)
Tavsiyeye değerlik ve bekleyiş ifade etmesi bakımından ought to ve should birbirlerinin yerine kullanılabilirler. Cümleyi söyleyen kimse bir tavsiyede bulunmuştur. Bunu izleyen ister uyar, ister uymaz.
Olumsuz cümlede ought not to ya da oughtn’t to olarak kullanılabilir. Ama modern İngilizce’de çoğu kez olumsuz ve soru cümlelerinde ought to yerine should kullanılır.
HAD BETTER
Tavsiye anlamında kullanılır ve “yapsa iyi olur” gibi çevrilir. Had sözcüğünün geçmiş zaman izlenimi vermesine karşın, bu bileşik çekimsiz fiil yalnızca present tense ile kullanılır. Ancak temel cümlesi past olan bir yan cümlecikte biçim değiştirmeden yer alabilir.
He said I’d berter slow down. (Yavaşlamamın iyi olacağını söyledi.)
Genellikle özneyle kaynaşır: I’d betler … He’d betten.. vb.
Olumsuz cümlede NOT kaynaşmaz.: I’d betler not … You’d berter not … vb.
You’d better not be late. (Geç kalmasan iyi edersin.)
Soru cümlesinde had better kullanılması pek yaygın değildir.
NEED
Amerikan İngilizce’sinde normal bir çekimli fiil olarak kullanılan ve sonuna to alan need, İngiliz İngilizce’sinde zorunluluğun kalkması anlamında çekimsiz fiil olarak kullanılır. Bu bakımdan have to ile eşanlamlıdır.
You needn’t get up so early. (Bu kadar erken kalkmana gerek yok.)
They needn’t wait for her; she has already Ieft. (Onu beklemelerine gerek yok, çoktan gitti bile.)
Geçmiş zamanda ve diğer zamanlarda zorunluluğun kalkması anlamı, need fiilinin o tense’e ait yardımcı fiili kullanılarak verilir, to ile kullanılır.
You didn’t need to go there. (Oraya gitmen gerekmezdi.)
We won’t need to see them. (Onları görmemiz gerekmeyecek.)
Need’in soru cümlelerinde kullanılması pek yaygın değildir. Onun yerine have to tercih edilir.
GEÇMİŞ ZAMANDA ÇEKİMSİZ FİİLLER
MODAL + HAVE + FİİL (ÜÇÜNCÜ BİÇİM)
You must have done it. yapmış olmalısın
You could have done it. yapmış olabilirdin
You would have done it. yapmış olurdun.
You should have done it. yapmış olman gerekirdi.
You oughl to have done it. yapmış olman gerekirdi
You may have done it. belki yapmışsındır.
You might have done it. yapmış olabilirsin.
You needn’t have done it. yapman gerekmezdi.
MUST HAVE
Must çekimsiz fiilinin yalnızca tahmin anlamı have ile kullanılabilir.
She must have seen this film. (Bu filmi görmüş olmalı.)
He must not have finished yet. (Henüz bitirmemiş olmalı.)
The concert must have started by now. (Konser şimdiye dek başlamış olmalı.)
COULD HAVE
Could çekimsiz fiilinin have’li kullanılışı farazidir ve “olabilirdi, ama olmadı” anlamını verir.
I could have göne there, but I didn’t. (Oraya gidebilirdim, ama gitmedim.)
She could have seen them. (Onları görebilirdi., ama görmedi.)
Could have yapısı koşullu cümlelerin geçmiş farazi tipinde kullanılır.
I could have bought it if my father had given me the money. (Eğer babam parayı vermiş olsaydı, onu satın alabilirdim.)
I couldn’t have met them if I hadn’t göne to the parry. (Eğer partiye gitmemiş olsaydım onlarla tanışamazdım.)
WOULD HAVE
“Yapmış olurdum, yapmış olacaktım (ama yapmadım)” izlenimini vermek için kullanılır. Koşul cümlelerinde geçmiş farazi tipinin temel cümlesinde kullanılır.
They would have called him earlier. (Onu daha önce aramış olacaklardı … ama aramadılar)
Would you have loved him if he had been poor? (Eğer yoksul olsaydı, onu sever miydin?)
SHOULD HAVE – OUGHT TO HAVE
İş işten geçtik ten sonra tavsiye ya da öğüt vermek için kullanılır. Her ikisi de aynı anlamdadır, ama olumsuz ve soru cümlelerinde ought to have pek kullanılmaz.
You ought to have spent your money more carefully. (Paranı daha dikkatli harcaman gerekirdi.)
He should have played berter. (Daha iyi oynaması gerekirdi.)
You shouldn’t have said that. (Bunu söylememeliydin/söylemesen iyi ederdin,)
Gerek should have, gerekse ought to have geçmiş zamanda tahmin / bekleyiş de gösterebilir.
He ought to have read my letter by now, so he may call us any moment.
(Şimdiye dek mektubumu okumuş olmalı, bu nedenle, her an bizi arayabilir.)
it has been two hours since he left; he should have arrived there by now.
(Ayrılalı iki saat oldu, şimdiye dek oraya varmış olması gerekirdi.)
MAY HAVE
Geçmişte olasılık göstermek için kullanılır. Bu durumda olasılık güçlüdür ve olumsuzluk kesinlikle belli değildir.
You may have seen her at the party last night. (Dün gece onu partide görmüş olabilirsin.)
You shouldn’t have driven after drinking so much! You may have had an accident.
(O kadar içtikten sonra araba kullanmamalıydın. Bir kaza yapabilirdin.)
MIGHT HAVE
Farazi olarak olasılık gösterir, ama konuşan kimse söylediği şeye pek ihtimal vermiyordur.
You might have seen her last night (but I don’t think you did.) (Dûn gece onu görmüş olabilirsin [ama pek sanmıyorum].)
Might have geçmiş zaman farazi cümlelerde kullanılır.
If you had come earlier, you might have seen her. (Eğer erken gelmiş olsaydın, onu görmüş olabilirdin.)
NEEDN’T HAVE
Geçmişte yapılan bir eylem için “gerekmezdi”, “şart değildi” anlamlarını ifade etmede kullanılır. Didn’t need to ile aynı anlamdadır.
You needn’t have dressed up; it will be an informal party. (Böyle şık giyinmene gerek yoktu, samimi bir parti olacak.)
She needn’t have gone there; she could have called them. (Oraya gitmesine gerek yoktu, telefon da edebilirdi.)
 
Kaynak: Bu içerik internet kaynaklarından yararlanılarak sitemize eklenmiştir.