DEYIMLER

DEYIMLER
Iki ya da daha fazla sözcükten olusan, genellikle kendi öz anlaminin disinda yeni bir anlam veren yaziyi veya konusmayi daha da güzellestiren söz öbegine deyim denir.
Örnekler
Akla karayi seçmek: Çok zahmet çekmek
Aki karayi seçmek: Uyanik olmak
Abayi yakmak: Asik olmak
Ömrüne bereket: Ömrün çok olmasi
Ömür görmek: Rahat ve huzurlu bir hayat yasamak
DEYIMLERIN ÖZELLIKLERI
I- Olusum (Biçim) Özellikleri:
a) Deyimler en az iki sözcükten olusur. Mecaz anlamli bir tek sözcük deyim sayilmaz.
Örnek
* Bu sözünle pismis asa su katiyorsun.
“Pismis asa su katmak” deyimdir. Bir isi bozmak anlamindadir.
* Altin kalpli ihtiyari unutamiyorum.
“Altin kalp” mecaz anlamlidir, deyim degildir. Iyiliksever, degerli insan anlamindadir.
* Onun kirli islerine bulasmak istemem.
“kirli” ve “bulasmak” sözcükleri deyim degil, mecaz anlamlidir.
b) Tek baslarina bir yargi bildirmezler. Cümle içinde anlatilmak istenen duygu ve düsünceyi desteklemek amaciyla kullanilir.
Örnek
Burnu havada: Kendini begenmis
* Sinavi kazaninca burnu havada dolasmaya basladi.
Ipe un sermek: Bir is yapmamak için bahane bulmak.
UYARI
Bazi deyimler cümle biçimindedir:
* At görür aksar, su görür susar.
* Ayvaz kasap, hep bir hesap.
c) Deyimler kaliplasmis söz öbekleri oldugundan sözcüklerin yerleri degistirilemez, yakin ve es anlamlilari konulamaz; ancak sözcüklerin arasina baska sözcükler girebilir.
Örnek
* Izin almak için yönetime bas vurdu.( kafa vurdu denemez)
* Hesap bir gün mutlaka sorulur. ( deyim; hesap sormaktir.)
d) Deyimler, genellikle gerçek anlamlari disinda mecaz anlam içeren sözcüklerden olusur. Bu özellik deyim cümlede kullanildiginda daha açik meydana çikar.
Örnek
Dis bilemek: Kizmak
Suya sabuna dokunmamak: Hiçbir ise karismamak.
e) Bazi deyimler sayi adlarinin kaliplasmasiyla olusur.
Örnek
* Bire bin katmak
* Kili kirk yarmak
f) Bazi deyimler benzetme yoluyla olusur:
Örnek
* Tereyagindan kil çeker gibi (kimseye zarar vermeden, çok kolayca)
* Terbiyeli maymun gibi (söylenenlere dikkatle uyar, buyrugu hemen yerine getirir)
g) Deyimler genel olarak bir eyleme bagli olarak kullanilirlar:
Örnek
omuz silkmek: Aldirmamak, umursamamak, benimsememek.
gözetmek: göz isaretiyle isteklerini anlatmak
omuz vermek: desteklemek, omuzuyla dayanmak.
UYARI
Bir eyleme baglanmadan kullanilan deyimler de vardir:
omuz omuza: Yan yana, dayanismayla
 
Bu içerik internet kaynaklarından yararlanılarak sitemize eklenmiştir.