DEDE KORKUT DESTANLARININ GENEL İÇ YAPISI

DEDE KORKUT DESTANLARININ GENEL İÇ YAPISI
Destanlar olağan üstü olayların yoğunluğundan sıyrılmış ve günlük, sade olaylar da konu olmuştur. Destan niteliğine tüm Oğuzları etkilemesiyle ulaşmıştır. Hikayeler basit gözüken olaylarla başlamış ama tüm Oğuzların etkilenmesiyle sonuçlanmıştır. Hikayelerde dersler verilmiş, halk bilgilendirilmek istenmiştir. Destanlaşmış tarih olayları anlatılmıştır. Oğuzların dini inançları belirtilmiştir, örneğin Alpler kafirlerle savaşa gitmeden evvel arı sudan abdest alıp, iki rekat namaz kılarlar. Halkın iktisadi durumu da anlatılmıştır. Oğuzların daha çok hayvancılıkla geçindiği neredeyse her hikayede görülmektedir. Yalnız, Oğuzlar’da üstünlük zengnlikle, mal mülkle olmaz. Oğuzlar’da üstülük yiğitlikle olur. Erkek gençlerin isim alabilmesi için bir yiğitlik göstermesi gerekir. Yiğitlik gösteren delikanlıya Dede Korkut isim verir. Verdiği isimler genellikle delikanlıın gösterdiği yiğitlikle alakalıdır.
Mesala Boğaç Han’a ‘Boğaç’ ismi boğayı boğduğu için verilmiştir. Oğuzlar işlerini kendileri yapamazsa küçük düşerler. Üstülüklerini kaybetmemek için yardım kabul etmezler. Kazan Han’ın hikayesinde de böyle olmuş, Kazan Han çobanı, yardımını engellemek için, ağaca bağlamıştır. Hikayelerde kadın da söz sahibidir. Kadın da hanlık edebilir. Kadın evlenirken güçlü, yiğit birini arar. Gerektiğinde kadın da savaşır fakat kadının savaşması erkeği küçük düşürür.
 Destanlarda yoğunlukla ideal Oğuz Alpinin nasıl olaması gerektiği anlatılıyorsa da Alplerin başına gelen olaylardan herkese pay düşüyor. Büyüklüğün ve güçlülüğün erdem ve hünere bağlı olduğu her fırsatta belirtilmiş. Düşmana karşı savaşmak da yiğitliğin, büyüklüğün göstergesidir. Verilen dersler bu kadarla da kalmıyor. Bunların bir kısmı doğrudan devlete ve yöneticilere bir kısmı da millete verilmek istenen derslerdir 1- Devlete Verilen Öğütler; Destanlarda genel bir ilkr şeklinde Oğuz birliğini devam ettirme fikri işlenmiştir. Bu birliği devam ettirebilmek için devlete ve devlet adamlarına; ·Ekonomik güce sahip olma, ·Hüner ve erdem sahibi olma, ·Buyruk olmanın gereği anlatılmıştır. Destanlarda vurgulanan bu unsurlar sanırız dünya döndüğü sürece devam edecektir. Ayrıca Alplere de şöyle öğütler veriliyor; ·Ok atmada ve yay çekmede hünerli olmak ·Düşman ile savaşta üstün gelmek ·Ülkesine sahip çıkmak ·Zengin ve eli açık olmak ( ‘Aç doyurmak, yoksul donatmak‘ şeklinde geçen halka karşı merhametli ve cömert olmak ) ·Soylu olmak ve soyunu küçük düşürmemek. 2- Halka Verilen Öğütler; Destanlarda halka alpler kadar yer verilmese de hem çoban gibi kahramanlarla hem de örnek alplerle halka da bir takım dersler verilmiş; ·Devlete sadık olmak , ·Misafirperver olmak , ·Dedikodu yapmamak , ·Gönlü zengin olmak , ·Dürüst olmak , ·Korkak olmamak , ·Çocuğunu iyi yetiştirmek , ·Üstüne düşen görevi yerine getirmek , ·Eşine sadık olmak , ·Ana babaya hürmet etmek … Bunlar benim çıkarabildiklerim. Daha doğrusu sadece aklımda kalanlar. Sanırım bir tek hikayeyi enine boyuna incelesek bunlar gibi onlarca öğüt ve ders çıkar. (Bu gibi bir incelemeyi yakında yapmayı düşünüyorum , yardımlarınaza talibim!…) Bazı öğütler de var ki, pek çoğu atasözleri gibi kalıplaşmıştır; ·Ecel vakti ermeyince can çıkmaz. ·Çıkan can geri gelmez.·Yığılı malın mülkün olsa da nasibinden fazlasını yiyemezsin.·Kara eşek başına gem vursan katır olmaz, hizmetçiye elbise giydirsen hanım olmaz.Ve bunlar gibi pek çoğu doğrudan olarak mukaddimede verilmiş. Bir o kadar da hikayelerin manzum ve secili kısmlarında mevcuttur.
DEDE KORKUT DESTANLARI’NDA YER ALAN ESKİ TÜRK GELENEKLERİ
·Ad Koyma : Oğuz Türklerinde bir gencin ad alabilmesi için bir yiğitlik göstermesi gerikiyordu. Bu yiğitliği gösterdikten sonra Dede Korkut’u çağırırlardı. Dede Korkut da dua edip ona yiğitliğiyle alakalı bir isim verirdi; “… Bunun adı boz aygırlı Bamsı Beyrek olsun, adını ben verdim yaşını Allah versin.” ·Toy etme ( Toplantı yapıp karar verme) : Oğuzlar mühim konularda karar vermek için toplantı yaparlardı; ” Kudretli Oğuz beylerini hep çağırdılar evlerine getirdiler. Ağır misafirlik eylediler. ·Düğün : Halen devam eden bir geleneğimiz olan düğünlerde ziyafet verilir şenlik yapılırdı. ·Kız İsteme : Kız babasından veya abisinden istenirdi. Kız istemeğe büyük ve saygın kişiler giderdi. Dede Korkut Deli Karçar’dan kız kardeşini Bamsı Beyrek’e şöyle istemiştir; “Tanrını buyruğu ile peygamberin kavli ile aydan arı, güneşten güzel kız kardeşin Banu Çiçeğ’i Bamsı Beyreğe istmeğe gelmişim.” ·Başlık Alma : Kız vermeye karşılık kızın ailesi başlık isterlerdi. Kitapta kız kardeşini vermek istemediği için aşırı miktarda başlık isteyen Deli Karçar anlatılmıştır. ” Deli Karçar der : Dede, kız kardeşim yoluna ben ne istersem verir misin? Dede der : Verelim dedi, görelim ne istersin? Deli Karçar der : Bin erkek deve getirin dişideve görmemiş olsun, bin de aygır getirin ki hiç kısrakla çifleşmemiş olsun, bin de koyun görmemiş koç getirin, bin de pire getirin bana dedi. Eğer bu dediğim şeyleri getirirseniz pek ala veririm” ·Sövüş Etme (Misafir İçin Hayvan Kesme ) : Oğuzlar bir misafir geldiği zaman onun için bir hayvan kesip ikramederlerdi. ·Düş Yorma : Rüyalarında gördükleri garip durumları Dede Korkut’a yorumlatıp mana çıkarırlardı.
Kaynak: Bu içerik internet kaynaklarından yararlanılarak sitemize eklenmiştir.