Gün geçmez ki bilgisayarınızda yeni bir sorun çıkmasın, yeni bir aksilik baş göstermesin. Teknolojini doğası budur: İlerledikçe kullanım kolaylaşır ama içeride olan şeyler karmaşıklaşır.
Teknolojinin ilerlemesi bilgisayarlar konusunda şüphesiz daha güçlü işlemciler, daha hızlı sistemler ve daha geniş kullanım alanları şeklinde getirilere sahip. Her geçen gün bunları doğrulayan yeni bir ürün ve teknoloji duymamız işten bile değil. Bilgisayarlar konusunda teknolojinin ilerlemesiyle paralel giden bir durum da kesinlikle sorunlardır. Sorunlar bazen kendi kafanızda şekillendirdiğiniz basit bir sebebe sahipken bazen de bizim için tarif bile edilemeyecek saçmalıkta ve içinden çıkılmaz şeyler olabiliyor. Bunların ışığında, bir çok kişinin artık teknolojinin gelişkinliği ve sorunun kalitesi arasında doğru orantı kurması çok doğal.
Zaman ilerledikçe, bilgisayarda kendi sorunlarını kendileri çözmeye çalışan insanlar, artık leb demeden leblebiyi anlayabilecek kıvama gelebiliyorlar. Tabii, herkesin bilgisayar sorunları üzerine ayırabileceği fazla vakti yok ve kendi işleriyle uğraşmaları daha önemli. Bu durumda bilen birilerinin yardımına ihtiyaç duymaları da olası. Çoğu zaman bu bilen kişiler teknik servis çalışanları veya bir arkadaştır. Bilen dediğimiz kişiler ise yardımlarında başvurduğumuzda hemen yanı başımızda bitivermedikleri için bir noktaya kadar bizlerin de soruna müdahale etmesi sorunların çözümlerini epeyce kolaylaştıracaktır. En azından, sorunu çözemesek bile denediğimiz çözüm yöntemleri sorunu çözecek kişiye çokça yardımcı olacaktır.
Olağan Şüpheliler
Bilgisayarda bir sorun olduğunda ilk nereye bakarsınız?
Tabii ki sorunun ortaya koyduğu semptomları inceler ona göre belirli bir tetkik sırası belirlersiniz. Asıl kafamızı karıştıracak mesele şu ki; bir bilgisayarda çıkan bir sorunun sebebi her zaman bozulmuş bir parça olmayabiliyor. Belki ilginç bir durum; fakat karşılaştığımız bir çok sorun aslında standartların esnekliği ve buna uyum sağlayamayan parça veya sürücülerden ibaret olabilir. Peki madem standart diye bir şey var, bu esneklikler nasıl oluyor da sorunlara sebep olabiliyor gibi bir soru sormaya hakkınız olduğunu biliyoruz; ne yazık ki cevap verebilecek kişiler ancak bu standartların kullanım ve uygulamasından sorumlu olan kurum ve üreticilerden başkası değil.
Bu sorunlu standartların en çok görüldüğü bilgisayar parçası ise şüphesiz belleklerdir.
Belleklerin sadece hızları değil, iç gecikme hızları ve genel bir bakış açısıyla düşünüldüğünde markaları da birini diğerinden farklı kılan noktalardandır. Aslında marka derken, bir belleği diğerinden farklı yapan şey kutusunda etiketi olan üreticisi değil, belleğin üzerindeki yarıiletken bellek parçalarını üreten üreticisidir. Çünkü, yaptığımız ayarlar sonucu zorlanan veya başarım değerleri esnetilen bileşenler aslında onlardır.
Peki sorun çıkartan bir bellek neler yapabilir?
Neler yapmaz ki! Sistemin durduk yere yeniden başlamasına, çalıştırdığınız son sürüm sistem canavarı bir oyunun durduk yere saçmalamasına veya sistemin hiç açılmamasına sebep olabilir. Belki hiç böyle sorunlar ortaya çıkmaz; fakat bu sorunlu olan ama çaktırmayan bellek sistem başarımından bir parça alır ve götürür.
Bir de güç kaynakları vardır ki bir çok konuda baş aktördür ama pek görülmez ve bilinmezler.
Nedense güç kaynaklarını kasanın bir parçası olarak görme eğilimi (giderek azalma eğilimi gösterse de) süren bir yanılgıdır. Hâlbuki biz kasa ve güç kaynağını ayrı ayrı alabiliriz ve ikisini de birbirinden bağımsız olarak kendi ihtiyaçlarımıza göre seçebiliriz. Peki ne gibi sorunlar çıkartır bu güç kaynağı dediğimiz parça? İlk başta bir elektronik aygıt olarak bilgisayar ve yan parçalarının sağlıklı çalışması temiz ve fazlaca dalgalanmayan bir voltaj rejimine bağlıdır. Dolayısıyla iyi bir güç kaynağı, sağlıklı bir sistemin en temel unsuru olsa da sıkça es geçilen bir parça olmasıyla büyük bir üne sahiptir.
Bir güç kaynağı çok ölümcül hatalara sebebiyet verebilirler.
Görünmez şekilde sistemin genel sağlığından çok şey alıp götürebilir. Özellikle sabit disk gibi ömrü tamamen temiz voltaja bağlı bir bileşen bu tür ihmallerden çok zarar görecektir. Belki biz, bu disk ilerleyen teknoloji sebebiyle pratikte kullanılmaz hâle gelmeden önce onu değiştireceğiz; fakat ileriki safhalarda bir süre daha kullanılabilmesi için ömrü vefâ etmeyecektir.
Anakartlar,
Her ne kadar üretim hataları haricinde pek yoğun bir sorun çıkartmasalar da, üzerlerinde barındırdıkları bileşenler sebebiyle, gerek mekanik olsun gerekse de sürücüsel olsun bir çok soruna davetiye çıkartmaktadırlar. Neticesinde, biz bir parçadan uyumsuzdur şeklinde bahsediyorsak (örneğin bellek), bu ürünün uyumsuz olduğu parça da anakarttır. BIOS, denetçi yongalar ve daha bir çok bileşen, başımıza gizli sorunlar açmak için sıraya dizilmiş gibi görünse de, endişeye mahal yok: Herkes bizim olaya yaklaştığımız gibi, parçalar anakarta uymalı mantığıyla ilerliyor. Peki, falanca sabit diskin; falanca markanın, falanca anakart modelinin, falanca sürüm numaralı BIOSunda garip bir sorun verdiğini duysanız siz ne derdiniz? Neyse bunu boş verin, biz elimizdeki sorunlara elimizden geldiğince çözüm üretmeye çalışalım.
Bu rehberde anlatılanlarla veya anlatılmayan fakat bahsi geçen çözüm yöntemleriyle çözüme ulaşmayı denemeniz durumunda risk tamamen size aittir. Bunu da hatırlatmadan geçmeyelim istedik.
Bilgisayarım açılmıyor!
Tanım: Elektrik var, meselâ monitör açılıyor ve bekleme konumuna geçebiliyor. Bütün bağlantılar tam; ama yine de güç düğmesine basınca sistem açılmıyor.
Muhtemel Sorun: Burada çözüme götürecek ihtimaller gayet fazla. Eğer hiç kasanın içine dokunmadıysanız öncelikle kasanın arkasında bulunan güç kaynağı düğmesini denetleyin. O kapalıysa açılmaması doğaldır. Evet, bu sadece bir denemeydi; tabii ki bu kadar basit bir sorun beklemiyoruz. Bu durumda içerideki aksamı denetleyeceğiz. Buradaki olası sorunları sıralayalım.
-Bazı anakartlarda bir önceki hızaşırtma (overclock) girişimi başarısız olduysa açılmamakta direnebilir.
-Bellek veya işlemci gibi bileşenlerin bazı yanlış bağlantıları veya yuvalarında olan kaymalar sistemin açılmasını engelleyecektir. Klavye, Fare veya Grafik kartı bu sorunlara yol açmayabilir; fakat bellek ve işlemci için geçerli bir durum olabilir.
-İçerideki güç bağlantıları bazen soketlerine tam olarak oturmayabiliyor. Küçük ama baş ağrıtan bir sorun.
-Anakart üzerindeki on panel denetim düğme ve ışıklarının takıldığı iğneler karışabiliyor.
Çözüm Adımları: Burada birbirinden bağımsız birkaç sorun oluşmuş olabilir. Çözüm sırasında parçaların fiziksel hasar görmediklerini kabul ediyoruz. Öncelikle şu arkadaşı anahtarı kontrol edelim. Bu arada, bu anahtar güç kaynağının içine gömülmüş ve üzerine 110-220 yazan bir anahtar değil. O anahtarla oynamayın. Türkiye sınırlarında sürekli olarak 220-230 şeklinde kalmalı yoksa güç kaynağınız anında duman üretmeye başlayacaktır. Bu bahsettiğimiz anahtar, kolayca basılabilecek ve zerinde tahminen 1-0 yazan bir anahtardır. Bunda bir sorun yoksa (ki bunu zaten gözden kaçırmamışsınızdır) diğer ihtimallerle uğraşmak için kasanın içine doğru olan yolculuğumuza başlayalım. Bir ihtimal ön panel bağlantıları bir şekilde gevşemiş veya yerinden çıkmış olabilir. Bu panel bağlantıları hâlâ kasa içine girip çıkan kullanıcıları deli edecek nitelikte renk kodlu iğneler olarak karşımıza çıkıyor. Bir standarda varılmış olsa da kasa üreticileri bu tür bir tekli soket henüz üretmedi.
Denetlemeye bu bağlantılardan bağlayabiliriz. Anakartın kılavuzunda bu bağlantıların nelere tekabül ettikleri gösterilir. Yalnız takarken bir cımbız veya minyatür pense gibi bir aletten yadım alabilirsiniz. Genellikle bu bağlantılar kapağı yeni açılan kasada kolayca ulaşılamayan yerlerdedir. İsterseniz bu bağlantılara ulaştığınızda kasa içinde düğmeye ulaşan kabloyu denetlemek adına, sistemin bağlantıları açıkken güç tuşu iğnelerine tornavida ile kısa devre yaptırarak sistemin düzgün çalışıp çalışmadığını denetleyebilirsiniz. Bir de sakın kasa açık uyarısı verip sistemin açılmasını engelleyen iğneleri unutmayın. Her ihtimalle onlara bir jumper takarak işinizi garantiye alın.
Sorun bu şekilde hallolmadıysa kasa içindeki diğer güç bağlantılarını denetleyebilirsiniz. Anakarta giden iki tana ana bağlantı olmalı. Bunlardan birisi çok iğneli ATX bağlantısı, diğeri de dört iğneli iki 12 V taşıyan sarı-siyah renkli kare bağlantıdır. Bunların ancak bir yönde ve bir tarafa dönmüşken anakarta oturduğunu biliyoruz; yanlış girmesi neredeyse imkânsız (kırar veya yontarsanız sığabilir tabii, ama ben bunu dikkate almıyorum).
Güç bağlantılarında da bir sorun yoksa, sıra bellek yuvalarını ve bellek birimlerinin yerlerine iyice oturup oturmadığını denetlemek geldi. Aslında bellek takmak olan veya olmayan bir iş gibi görünüyor. Yani ya takılıdır ya da değildir; fakat bazen bellekler yuvalara olması gerektiği kadar kolay ve sistemli şekilde oturmayabiliyor. Siz bellek birimini yerine yerleştirip klipsleri kapattığınızı düşünürken aslında bir taraf havada kalmış olabiliyor. Bu özellikle çok iyi ışıklandırılmamış ortamlarda ve kalabalık bir kasanın içinde çalışırken herkesin başına gelebilecek bir durum.
Son olarak, sorun hâlâ çözülmediyse denetlenmesi gereken bir durum daha var. AMDnin soket A işlemcilerinde bazı dışarıdan görünen bileşenler (diyot ve köprüler) yanlış yerleştirilmiş bir soğutucunun kurbanı olabiliyorlar ve bu bileşenler üzerindeki kısadevre sistemin açılmasına engel oluyor. Belki işlemci yanmıyor; fakat bu durumda voltaj regülatörlerinden garip ve kısa süreli bir vızıltı geliyor ve sistemde fanlar bile çalışmıyor .
Bilgisayarım Açılışta Kalıyor!
Tanım: Güç sorunu yok, her bağlantı yerli yerinde; fakat açılışta sistem mekanik olarak çalışsa da monitör uyku kipinde kalıyor ve sistem herhangi bir hata sesi çıkartmıyor.
Muhtemel Sorun: Bazı yonga setleri sistemin içindeki bellek veya işlemcilerin saat hızı ayarları değiştiğinde açılmamakta direnebiliyorlar. Bazen de BIOS ile ilgili sorunlar bu hataya sebep olabiliyor. Bunların yanında bellekler veya işlemci çalışmakta zorlanacağı bir hıza veya başarıma (örneğin bellekler için daha düşük iç gecikme süreleri) zorlanıyor da olabilir.
Çözüm Adımları: Bilgisayarınızın güç kablosunu çekin. Arkadaki tüm bağlantı kablolarını çıkartın. Şimdi bilgisayarınızın güç düğmesine basın (evet, çalışmayacak, burada bir hata yok). Bu şekilde güç kaynağında kalmış olabilecek yükü boşaltıyoruz. Ardından kasayı açmamız gerekiyor. Kasayı açarak BIOS piline veya BIOSu sıfırlamaya yarayan iğnelere ulaşmamız gerekiyor. Bu iki bileşen genellikle birbirine yakındır. Önce işin kolayını deneyelim. BIOS pilini, makine şu haldeyken çıkartıp bir süre beklediğimizde BIOS’un eski hâline dönmesi gerekir. Fakat, her anakartta BIOS bu kadar kolay şekilde sıfırlanmayabilir. Bazıları size direnç gösterebilecektir. Bu yöntem işe yaramazsa BIOS sıfırlama iğnelerine ulaşın ve bilgisayara güç gelmesini sağlayın; fakat açmayın. Anakarta güç gelirken yapmanız gereken şey, anakartın kitapçığında gösterilen BIOS ile ilgili sıfırlama iğnelerini gerekli konuma getirmek, birkaç saniye beklemek ve tekrar eski konumuna getirmektir. Bunu uyguladıktan sonra sisteminiz çalışmaya başlayacaktır; fakat BIOS ayarlarından fabrika çıkış şeklinde kullanmayacaklarınızı tekrar düzeltmeniz gerekecektir.
Bilgisayarım Açılışta Yeniden Başlıyor!
Tanım: Bilgisayar açılırken her şey düzgün. Ne zaman ki işletim sistemi yüklenmeye başlıyor, birden bire bilgisayar yeniden başlıyor.
Muhtemel Sorun: Akla iki adet sorun geliyor. Birincisi, eğer Service Pack 2 yüklü (veyan yeni yüklenmiş) Windows XP kullanıyorsanız eski bir sürücünün Service Pack 2 ile olan uyumsuzluğu nedeniyle bu sorun yaşanıyor olabilir. Diğer taraftan, sorunlu bellek modüllerinin bu tür tepkiler verdikleri de bilinmektedir.
Çözüm Adımları: Eğer bu sorun yeni SP2 yüklenmiş bir makinede oluşuyorsa, donanım sürücülerinizden bazıları SP2 ile bir uyumsuzluk gösteriyor demektir. Bunu çözmenin yolu biraz fazla zaman alabilecektir. Zira eğer donanımında değişiklik olmamış bir sisteme SP2 yüklediyseniz sorunlu sürücüyü teşhis etmeniz daha zor olacaktır; fakat SP2 ardından yeni bir parça eklediyseniz tetkiklere başlamak için ilk şüpheliniz hazır demektir.
SP hatasını gidermek için atılacak ilk adım SP2 yi sistemden kaldırmak olmalıdır. Sistem açılmıyorsa bu işlemi ancak bilgisayarı Güvenli kipte açarak yapabiliriz. Güvenli kipte açmak için bilgisayar açıldıktan sonra F8 tuşu ile gerekli menüye gelebilirsiniz. Buradan Windowsu güvenli kipte başlat seçeneğini seçtiğinizde sistem düzgün şekilde açılacaktır. SP2 nin güzel yanlarından bir tanesi, kesinlikle yarattığı muhtemel sorunlar öngörülerek kendisini kaldırabilecek bir yedeği her hâlükârda hazırlaması olarak karşımıza çıkıyor. Program ekle/kaldır kısmından Service Pack 2 yi kaldırıp makinemizi yeniden başlatalım. Artık sistem sorunsuz şekilde çalışmaya devam edecektir. Bu fırsattan istifade biz de sorunlu sürücüyü teşhis edebilir, SP2 ile uyumlu olanını yükleyebiliriz. Eğer bu işlem uzayacak gibiyse (ki elimizde olası şüphelilerin bir listesi her zaman olsa da teşhis ve tedavi her zaman kısa sürmeyecektir) sistemimize gerekli yazılımsal takviyeyi yapmalıyız: Güvenlik duvarı kurmak, SP1 kurmak gibi. Aksi takdirde başımıza daha farklı dertler alabiliriz.
Eğer sorun Service Pack ile ilgili değilse, ilk şüphelimiz yine bellek modülleridir (evet, çok yüklendik bu aralar bu belleklere). Sıkça arızalı olan veya bir şekilde anakartın yonga setiyle uyum sağlamakta zorlanan bellek modülleri, sistem yüklenmeye başladığında sistemin ya takılıp kalmasına ya da bu şekilde sürekli yeniden başlamasına sebep olurlar. Çözüm olarak (her ne kadar işe yarayacağı garantili değilse de) bellek(ler)in yuvalardaki yerlerini değiştirmek sorunu, geçici veya kalıcı olarak çözebilir. Tabii ki, tam bir çözüm istiyorsak bellekleri bir başka çalışan sistemde denemeli, sağlam olduğunu bildiğimiz bellek modüllerini de kendi sistemimizde denemeliyiz. Böylece daha mantıklı bir çıkarım yapabiliriz.
Bilgisayarım çalışırken birden bire takılıyor!
Tanım: Bilgisayar çalışırken, işlemci yükü arttığında veya daha kötüsü, ilgisiz bir zamanda birden bire takılıyor. Klavyeden tepki alınamıyor. Ekran gidiyor veya tamamen olduğu gibi kalıyor.
Muhtemel Sorun: Bu soruna sebep olabilecek bir çok şey olabilir. En muhtemellerini sıralamaya çalışalım. Sistem aşırı yüklendiğinde bu sorun ortaya çıkıyor olabilir. Voltaj dalgalanmaları bu soruna sebebiyet verebilir. Diğer taraftan çeşitli kısadevre durumları da söz konusu olabilir.
Çözüm Adımları: Eğer sisteminizdeki sorunun aşırı yüklenmeden dolayı olduğundan şüpheliyseniz bundan emin olmalıyız. Bunu anlamanın en iyi yolu kasıtlı olarak ve denetim altındayken sistemi aşırı yüklemektir. Bu yükleme için çeşitli benchmark programlarını kullanabilirsiniz. Bu programları Benchmark konusunda görebilirsiniz.
Kendi kendisine takılan sistemlerde görülen bazı sorunlardan bir tanesi de montaj sırasında ortaya çıkan ve gözle görülmesi imkânsız sorunlardan anakart yerleşiminde ortaya çıkabiliyor. Örneğin anakartın kaysa monte edildiği yerlerde oluşan temas noktaları bu tür sebepsiz görünen takılmalara sebebiyet verebiliyor. Burada yapabileceğiniz şey, anakartın kasaya monte edildiği yere önce yalıtkan bir bant (bildiğimiz kağıt yapıştıran bantlar da mümkün; hem inceler de) yapıştırıp anakartı taşıyacak pirinç somunları oraya ondan sonra takabiliriz.Pirinç zaten iletken değil diyoruz belki; fakat bunu yapmakta fayda var. Ayrıca bu bağlantı noktasının da çevresini bantlarsak başımızın ağrısı daha da dinecektir.
Bunun yanında, yerlerine tam oturmamış güç bağlantıları, oturmuş görünüp de aslında içeride temassızlık yapan bağlantı başlıkları ve bir şekilde sıyrılmış veya içten kırılmış olabilecek kablolar da gözden geçirilmelidir.
Bazı anakartlarda, işlemci ve bellek denetçilerinin aşırı ısınmaları bu tür takılmalara sebep olabilir. Örneğin eğer anakartınızdaki kuzey köprüsünde fanlı bir soğutucu varsa ve fan durmuşsa bu tür bir sorunla karşılaşmanız olası. Soğutucuya yeni bir fan takmalı veya fana ihtiyaç duymayan bir başka üçüncü şahıs ısı emici sistem kullanmalısınız. Bu işlemde anakartın tamamen sökülmesi, üzerinde çalışılması ve ısı iletken macun uygulanması gibi işlemler olacağından deneyimli birilerinden yardım almanız gerekebilir.
Bir oyuna/programa giriyorum ve birden bire program kapanıyor!
Tanım: Bilgisayarım normal seyrindeyken nispeten büyük kurulum alanına sahip bir program çalıştırıldığında önce program yüklenmeye başlıyor, sonra ise programdan hata mesajı vererek veya vermeyerek çıkıyor. Program kapanıyor.
Muhtemel Sorun: Bu, hız aşırtma (overclock) konusunda başarısız bir girişimde bulunduğunuz anlamına geliyor olabilir; zira 3D Mark gibi test programları ile oyunlar bu tür tepkileri bu koşullarda sıkça veriyor. Özellikle de belleklerin hızı ve (daha ziyâde) iç gecikme süreleri sınırlarına doğru zorlandığında bu tür sorunların olması muhtemel.
Eğer grafik kartının saat hızları ile oynadıysanız, bellekler (her ne kadar fazla ısındıklarında önce ekranda parazit yapmaya başlasalar da) bu tür sorunlar çıkartabilmektedir.
Yalnızca üç boyutlu grafik uygulamalarında bu sorunu alıyorsanız ve herhangi bir saat hızı oynaması yapmadıysanız, sorun çeşitli sürücülerden olabilir.
Çözüm Adımları: Belleklerde daha yüksek bir başarım için zorlama varsa, bu hata gidene kadar hız aşırtmanızı azaltabilirsiniz. Genellikle saat hızı körüklenirken sisteme donanımsal zarar gelmesini engellemek adına bu bileşenlerin voltajları artırılmaz. Dolayısıyla yeni başarımı destekleyecek kudreti devre kartlarındaki akımda bulamayan bellek ve işlemci sürekli olarak sinyal eşikleri ile ilgili hatalarla bu sorunlara sebebiyet verecektir. Hız aşırtma başlı başına bir konu olduğu için burada girmiyoruz; fakat üzerinde durulması gereken bir ihtimal olarak bunu da belirmeden geçmeyelim. Bu tür işlemler normal şartlarda çalışması için üretilmiş olan bileşenleri zorlayacağı için her hâlükarda tehlikelidir.
Kasamın içinden garip sesler geliyor!
Tanım: Kasanın içinden vızıltı gibi sesler geliyor ve arada sırada şiddeti değişiyor.
Muhtemel Sorun: Güç kaynağınız sisteminizdeki bileşenlere enerji sağlamakta zorlanıyor olabilir. Bu sebeple anakart üzerindeki voltaj düzenleyiciler zorlanıyor olabilir. Bazı voltaj düzenleyiciler normal çalışma şartlarında bu tür seslere sebep olabilirler.
Çözüm Adımları: Aslına bu durumun bir sorun olup olmadığı da bir başka tartışma konusu. Çünkü anakartların modelden modele gösterdikleri çeşitli karakteristikler vardır. Eğer güç kaynağınız markalı ve kendini kanıtlamış, sisteme yeterli gelen bir modelse sizin durumdan bir şüphe etmenize gerek yoktur diyebiliriz. Eğer sistem başarımınız en yüklü testleri çalıştırdığınızda karalı şekilde hep benzer sonuçları veriyorsa (ve bunun yanında sisteminizde itfaiye çağırmanıza sebep olacak bir yanma durumu yoksa) gönül rahatlığıyla sisteminizi kullanmaya devam edebilirsiniz.
İşlemcim olması gerekenden daha yavaş!
Tanım: İşlemci, BIOS ekranında ve sistem içinde kutu üzerinde görünen hızdan daha yavaş bir değer gösteriyor.
Muhtemel Sorun: Anakartların fabrika çıkış ayarları genellikle işlemcileri riske atmamak için en düşük FSB hızına sabitlenir.
Çözüm Adımları: BIOS’a girdiğinizde detaylı frekans ayarlarının olduğu yerde işlemcinin kullanacağı FSB hızını belirleyebilirsiniz. İşlemcinizin FSB hızı x saat çarpanı = olması gereken saat hızı şeklinde hesabınızı yapabilirsiniz. BIOS saat çarpanına dokunmaz; FSB’yi kısar (genellikle 100 MHz’e sabitler). Dolayısıyla böyle bir sorunu yalnızca FSB hızını değiştirerek giderilebilir. Voltaj ve diğer frekans ayarlarıyla oynamanıza gerek kalmaz.
Bu işlemci çok sıcak!
Tanım: İşlemci izleme programlarıyla baktığınızda çok sıcak görünüyor. İşlemcinin bir şekilde yanacağından şüphe ediyor olabilirsiniz. İşlemciniz kasanın içini epeyce ısıtıyor olabilir.
Muhtemel Sorun: Aslında bunda bir sorun olmayabilir. Çekirdekten ölçülen sıcaklıklar geçerliyse yüksek çıkmaları olası (50° civarı). Soket içinden ölçülen sıcaklıklar ise yüksek değerlerde 35° civarında olacaktır. Bunun yanında kasanın içi çok sıcak oluyor olabilir. Bu da kullanıcılar için, özellikle sıcak aylarda, rahatsız edici bir durum.
Çözüm Adımları: Öncelikle, meraklanmayın, günümüzde anakartlar ve işlemciler, kendileri ve diğer bileşenlerin yanmaması için bir çok koruma özelliği içeriyor.
Kasayı soğutabilmek serin bir işlemci için ilk adımdır. İçeriden dönen hava serin olursa, işlemci soğutucusu daha etkin çalışacaktır. Mümkünse kasanızın ön tarafına içeriye serin hava çeken bir fan yerleştirin. Bugünkü bir çok kasa tasarımı, bu fan girişini hemen sabit diskin önüne doğru sunuyor. Dolayısıyla bu fan aynı zamanda sabit diskin de bir miktar soğumasına yardımcı oluyor. Bunun yanında, kasanın arkasına, güç kaynağının fanına yardımcı olması amacıyla bir fan daha yerleştirilmesi faydalı olacaktır.
Yeni bellek alacağım ama hız uyumu konusunda sorun çıkar mı?
Tanım: Sisteminizdeki bellek miktarını yükselteceksiniz ve eski ile yeni bellekleri beraber çalıştırmayı düşünüyorsunuz.
Muhtemel Sorunlar: Bu durumda sistem düzgün şekilde çalışabilir. Gelin görün ki, iki belleğin çalışması durumunda hızları en düşük olanın hızına, iç gecikme süreleri de en yüksek olanına göre belirlenecektir.
Çözüm Adımları: Eğer sistem çalışmazsa, bellek zamanlarını el ile en düşük bellek başarımından daha düşüğe ayarlamanız belki sorunu çözecektir. Bunu yapmak için BIOS ayarlarına girip sistemdeki frekansların Bunun haricinde ise bellekleri birbirinin hız olarak aynısı olarak kullanmak haricinde kalıcı ve sağlam bir çözüm yok.
BIOS’um elektrik kesildiğinde ayarlarını kaybediyor!
Tanım: Bilgisayarın şehir şebekesinden aldığı besleme her kesildiğinde sistem saati ve BIOSun ayarları fabrika çıkış hâline dönüyor.
Muhtemel Sorun: İlk şüpheli olarak BIOS pilinin bittiğini veya bir şekilde hasar görmüş olduğunu düşünebiliriz. Bunun yanında diğer elektriksel sorunlar da (örneğin topraklama) bu tür sonuçlar doğurabiliyor.
Çözüm Adımları: BIOS pilini değiştirmek kolay bir işlem. Dikkat etmeniz gereken şey içeride çalışırken bilgisayarın fişini prizden çekmek olmalı. BIOS pilini yerinden çıkardığınızda yerine tercihen kaliteli bir pil takın. Böylece ileride tekrar başınızı ağrıtma riskine karşı bir önlem almış olursunuz. Yeni pili anakarta yerleştirirken bir şekilde bir temassızlığa yol açmadığından da emin olmalısınız. Pili yerinde tutan klipsler aynı zamanda pilden enerjiyi çeken kısımdırlar. Burada oluşacak bir oksitlenme BIOStaki hafıza kaybına sebep olabilir.
Anakart ve kasa arasında oluşan istenmeyen bir kısadevre bu soruna yol açıyor olabilir. Bu sorunu anlamak nispeten güçtür fakat gözle yapılacak bir tetkik işinizi görecektir.
Bazı sorunlar var, BIOS güncellemesi çözüm olur mu?
Tanım: Bilgisayarın çalışmasında bir takım sorunlar oluşuyor ve çevrenizden gelen sesler BIOS güncellemesi yapmanız yönünde. Gerçekten işe yarayıp yaramayacağını da bilemiyorsunuz.
Muhtemel Durum: BIOS güncellemesi her derde deva bir durum değildir. BIOS güncellemeleri genellikle çok özel sorunlar (örneğin bir markanın bir model grafik kartının AGP 8x desteğindeki sorun) için çıkartılır. Anakartınız için çıkartılan BIOS güncellemelerinin beni oku dosyalarında, çözümünü aradığınız benzer sorunla ilgili bir ibare görürseniz güncelleme yapmak mantıklı olabilir
BIOS nasıl güncellenir? BIOS güncellemeleri genellikle üreticiden üreticiye fark etmekle beraber; iki ana yöntem bulunuyor. Bunlardan bir tanesi en eski yöntem. Bir başlangıç disketi hazırlanır ve sistem o disketten başlatılır. Bundan sonra yapılması gereken kullanım şeklinde belirtilen dosyayı çalıştırıp güncellemeyip yapmaktır. Diğer bir yöntem ise, artık son yıllarda her anakartta standart özellik olan işletim sistemi üzerinden güncelleme programlarıdır. Gerçi işletim sistemi derken; henüz son kullanıcılar için Linux üzerinden BIOS güncelleme yazılımı yayınlayan bir firma görülmüş değil. Bu sistemle, sistemi kapatmadan yalnızca arka planda çalışan programları kapatarak güncellemeleri kolayca yapabiliyorsunuz. Yeniden başlattığınızda sistem artık güncel BIOSuna kavuşmuş oluyor. Gerek disketten olsun gerek de işletim sistemi altından olsun, güncellemeleri yapan yazılım ve BIOSun içeriğini barındıran dosya genellikle ayrıdır ve modüler olarak tasarlanmıştır. Yani güncelleme programı marka için genelde tektir; siz anakarta uygun sabit yazılımı disketin içine koyarsınız ve ya yükleyici programa yer olarak gösterirsiniz, o da yükler.
BIOS pili ve anakart-kasa sorunu geçerli değilse, bazı bileşenlerin (güç kaynağı ve anakart ilk şüpheliler arasındadır) topraklama sorunu sebebiyle bu tür hatalara yol açtıkları yolunda iddialar var. Topraklaması ev tesisatının eski olması sebebiyle hattın tarafına yapılmış bir prizde bu sorunu sürekli olan bir sistem, daha yeni ve gerçek anlamda topraklı bir evde (prizde), sürekli voltaj dalgalanmalarına da maruz kalsa bu hatayı vermiyordu. Henüz laboratuar ortamında kanıtlanamadı; fakat bu olasılığı da göz önünde bulundurmak gerekiyor.
Ekranda garip çizgiler oluşuyor/renkler gidiyor!
Tanım: Monitörünüzde bazı renkler kaybolup geri geliyor veya yer yer renklerde sorun çıkıyor.
Muhtemel Sorun: Monitör kablosu veya grafik kartının D-SUB çıkışı hasar görmüş olabilir.
Çözüm Adımları: Burada pek kullanıcı müdahalesiyle çözülecek bir sorun bulunmuyor aslında; fakat isterseniz teşhisi koyabilirsiniz. Bu sorunlar genellikle eskimiş veya yerine sağlam oturmamış olan grafik kartı-monitör arası bağlantılardan olur. Eğer kablo hareket ettiğinde görüntüde değişim oluyorsa, yani bir bozulup bir düzeliyorsa, sorun basit demektir. Eğer kablo ve girişi yoklayarak bir yere ulaşamıyorsanız daha ciddi bir monitör sorunuyla karşı karşıya olabilirsiniz.
Görüntüde ince ince karlanmalar meydana geliyor!
Tanım: Görüntüde, televizyonlardaki karlanmaya benzer bir bozukluk oluyor; fakat çok hafif.
Muhtemel Sorun: Bu sorun genellikle çalıştığı hızı kaldıramayan grafik kartı belleklerinden ortaya çıkar. Eğer bir hız aşırtma işlemine girişmediyseniz soğutucuda bir sorun olabilir.
Çözüm Adımları: Grafik kartının belleklerinde ciddi miktarda ısınma varsa bunu elinizle denetleyebilirsiniz. Normal şartlarda üzerilerinde bir soğutucu varsa ve düzgün şekilde çalışıyorsa böyle bir sorun oluşmaz; fakat elinizi üzerine götürdüğünüzde sıcaklık dayanılmaz boyuttaysa (aman dikkat edin, eliniz yanmasın) bu konuda bir önlem almanız gerekecektir. Bu önlemlerin adını koyalım isterseniz: Grafik kartı üzerinde, özellikle de bellekler için daha fazla soğutma sağlayacak ek bileşenler işinizi görecektir. Eğer “benim grafik işlemcim bütünleşikti” diyorsanız, bütünleşik grafik işlemcisinde benzer bir ısınma sorunu olabilir. Bu sorunun sebebi de genellikle bu tür yongalarda kullanılan aktif soğutucunun bozulması veya aradaki ısı iletken macunlu yüzeyin tam yerine oturmaması olarak görülebilir. Bir de şu durum var: Fabrika çıkışında olduğu şekilde kullanılan bir grafik kartı veya bütünleşik grafik işlemcisi bu hatayı vermemelidir. Sizden ve kullanımdan kaynaklanan bir sorun değilse garanti yollarını denemeniz daha iyi sonuçlar verecektir.
Sabit disk alanım olması gerekenden daha az görünüyor!
Tanım: Sabit diskin üzerinde yazan etiket sığa değeri ile işletim sistemi içinde gördüğünüz değer uyuşmuyor; daha az gözüküyor.
Muhtemel Sorun: Sorun üreticilerin bayt hesabı ile işletim sisteminin bayt hesabı arasındaki fark olabilir. Bunun yanında sabit diskiniz BIOS verilerine göre ilginç bir şekilde 32 GB veya 137 GB sınırında takılmış olabilir. Belki de BIOS gerçek değerini görüyordur; fakat işletim sistemi ne yazık ki bunu anlamıyor olabilir.
Çözüm Adımları: Bunlardan birincisi aslında üreticiler ve işletim sistemlerinin arasındaki hesaplama farkından kaynaklanıyor. Durumu şöyle izah edelim: Mega, milyon çarpanını temsil eden bir ön ektir. Disk üreticileri bunu gerçek anlamda bir milyon bayt, bir megabayttır şeklinde kabul ediyor. Gelin görün ki, bilgisayarlar ikili sayı sistemiyle çalışan aygıtlar olarak bu ayrımı ikinin kuvvetleri şeklinde yapıyorlar. Üreticiler basamakları 1000, 1000000, 1000000000; yani 10^3, 10^6, 10^9 şeklinde ilerletirken, bilgisayar bunu 2^10, 2^20, 2^30; yani 1024, 1048576, 1073741824 şeklinde ilerletiyor. Dolayısıyla arada aşırı olmasa da disk başına birkaç GB’lık fark oluşabiliyor. Örneğin etiketinde 120 GB yazan bir disk, biçimlendirildiğinde 111 GB’ın biraz üzerinde bir değer verecektir. Bunda taktik bir sorun olsa da teknik sorun bulunmuyor.
Diskinizin sürekli olarak 32 GB olarak görünmesi bazı anormallikle içerebilir. Zamanında Windows 95 varken disklerin işletim sistemi tarafından 32 GB üzerinde olduklarında çalışmamaları ile ilgili sorunlar vardı. Bunun yanında anakartlardaki BIOS’ların da bu tür bir soruna sebep olması muhtemeldir. Eğer sisteminiz biraz yıllanmışsa bu tür bir sorunla karşılaşabilirsiniz (veya bu sorun sebebiyle sisteminiz sabit diski hiçbir şekilde görmüyor olabilir). Fakat sisteminiz yeniyse aslında daha küçük bir sorun olabilir. Daha muhtemel olan bir sorun genellikle küçük bir jumper hatasından kaynaklanıyor olabilir. Sabit diskinizin güç ve veri bağlantılarının olduğu yerde genellikle dört çift jumper bulunur. Bunlardan bir çifti diski efendi, bir çifti köle ve bir çifti de kabloya bağımlı konumuna getirir. Sonuncu kalan çift ise, diskin eski sistemlerde veya hata giderme durumlarında 32 GB’a sınırlanması için ayrılmıştır. Özellikle bir markanın disklerinde bu iğne çifti demetin bir ucunda, efendi disk konumuna getiren çift ise diğer ucunda bulunur. Dolayısıyla montaj sırasında bir şekilde böyle bir hata yapılmışsa (ki yapıldığı ve kullandıkça açılır dendiği vakidir) diskinizin 32 GB taklidi yapması normaldir.
Aldığınız 160 GB diskin ise sadece 137 GB görünmesi ayrı bir çileden çıkartıcı durumdur. Burada doğrudan LBA (large block addressing, geniş blok adresleme) ile ilgili bir sorun olduğunu düşünebiliriz. 28 adresleme bize sadece 137 GBın biraz üzerinde sabit disk alanını adreslemeye imkan verir. Yeni anakartlardaki 48 bit adresleme ise bu sorunu tamamen gidermektedir. Bir BIOS güncellemesi ile bu sorunu aşıp aşamayacağınızı anakartınızın üreticisinden öğrenebilirsiniz. Bunun yanında sürücü güncellemeleri de gerekebilmektedir.
Sabit diskimden garip sesler geliyor!
Tanım: Sabit disk çalışırken daha önce çıkartmadığı sesler çıkartıyor.
Muhtemel Sorun: Öncelikle sabit diskin eskiyip eskimediğini bilmemiz gerekiyor. En dayanıklı bilgisayar parçaları bile zamanla eskiyor ve arızalar çıkartabiliyor. Eğer daha ileri gidip sabit diskte durmalar veya bozulmalar oluşuyorsa başka sorunlardan da bahsedilebilir.
Çözüm Adımları: Eski bir sabit diskten bahsediyorsak, diski yenilemek bu sorunu anına çözecektir (kolaya kaçtık biraz). Diyorsanız ki, yepyeni disk neden böyle yapar, orada durup düşünmek gerekir. Sabit diskteki sesleri arada bir sistemin artık sabit diske erişememesi (veya çok uzun sürede erişmesi) gibi bir olay da takip ediyorsa donanımsal bir sorun söz konusu demektir. Veri ve güç kablolarındaki bir sorun bu tür aksaklıklara sebep olabilir. Daha kötüsü ise kasanın dışına elektrik sızdıran güç kaynaklarının, yepyeni bir sabit diskin bir-iki günde çöpe gitmesine sebep olmasıdır. Kasa ve (dolayısıyla) güç kaynağı dışarıya güç sızdırıp sızdırmadıklarına dair denetlenmelidir. Bir kontrol kalemi işinizi görecektir. Böyle bir durum varsa güç kaynağını değiştirmelisiniz, yoksa art arda birkaç garantili sabit diski harcayabilirsiniz. Her hâlükarda sistemdeki önemli verilerin yedeklerini almayı deneyin. Kasada elektrik kaçağı varsa bu işlemi sabit diski kasaya deymeyecek şekilde yalıtkan bir yüzey içinde, kasanın içine veya yanına koyarak çalıştırın. Böylece bu esnada ortaya fazladan bir sorun çıkmasını engellemiş olursunuz.
Belki sabit diskiniz dosya sistemi olarak fazlaca dağılmıştır ve bu sebepten dolayı içindeki kafalar okuma ve yazma sırasında fazlaca oynuyordur. Her ne kadar bu donanımsal bir sorun olmasa da bir disk birleştirme işlemiyle duyduğunuz sesleri biraz azaltabilirsiniz.
Bunların yanında, sorunsuz çalışan bir sabit diskin çıkarttığı sesi azaltmak için bazı sabit diskler ve BIOS’lar fazladan bir ayar sunuyor. Bu sessiz kipte sabit diskin aktarım hızları biraz düşüyor; fakat sesi neredeyse tamamen kesiliyor. Bazı üreticiler ise bu sessiz kipi özel bir ayar yazılımı ile sunuyor.
Klavye birden bire bana yabancılaşıyor!
Tanım: Klavye programlar arasında geçiş yapılırken birden bire dil değiştiriyor.
Muhtemel Sorun: Programlar, kendi dillerine göre bazen mümkün olan klavye dilleri arasında geçiş yapabiliyorlar.
Çözüm Adımları: Bilgisayardaki kullanmak istemediğimiz dili kaldırmak belki sorununuzu çözer. Bunu yapmak için denetim masasında Bölge ve Dil Seçeneklerine girin. Metin hizmetleri ve giriş dilleri kısmından Ayrıntılara tıkladığınızda karşınıza sisteme yüklenmiş klavyeleri gösteren Yüklü Hizmetler kısmı gelecektir. Burada sadece sürekli kullanacağınız dili bırakır, diğerlerini kaldırırsanız sorununuz büyük ihtimalle çözülecektir.
Bilgisayarda ses arada bir kesilip geri geliyor!
Tanım: Sistemde anakarta bütünleşik bir ses kartı/yongası bulunuyor. Özellikle sabit disk etkinliği arttığında dinlediğiniz müzik kesiliyor ve hemen ardından geri geliyor. Özellikle çevresel ses kipleri (5+1 ve benzeri) etkinken bu sorun daha fazla görülüyor.
Muhtemel Sorun: Sorun, sistemdeki bir veya bir kaç sürücünün eskimiş olması, anakartta bulunan teknik bir sorun veya sabit disk gibi bir bileşenin görevini düzgün şekilde yerine getirememesi olabilir. Ayrıca işlemci gücünün ani olarak kesilmesine sebep olacak arka plan işlemleri de bu soruna sebep oluyor olabilir.
Çözüm Adımları: Öncelikle anakartınızın marka ve modelini, bu tür bilinen bir soruna sahip olup olmadığı yönünde kontrol etmelisiniz. Bu sorunun cevabını üretici firmanın forumlarında veya doğrudan teknik sorularınıza cevap verebilecek destek personelinden alabilirsiniz. Bundan sonra öncelikle sistemde arka planda bir virüs, casus yazılım veya bunlarla ilgisi olmayan fakat sisteme aşırı şekilde yük bindirmesi olası bir program veya işlem çalışıp çalışmadığını denetleyin. Gerçi böyle bir yazılım çalışıyor olsa, bütün sistemin içinde bulunduğu yavaşlığı görmemeniz imkânsız olurdu. Ayrıca WindowsXP altında CTRL+ALT+DEL tuş kombinasyonuyla işlemci yükünü gerçek zamanlı olarak görebilirsiniz. Geriye kalan seçeneklerden anakart veya sabit diski test etmek olacaktır. Bu parçalardaki yüklenme sebebiyle sorun ortaya çıkıyorsa bu sorunları giderebileceğiniz sabit yazılım (firmware) veya sürücü güncellemelerini yapmayı deneyin. Sistemde işletim sistemine bağlı bir sorun olması muhtemeldir ve bu da sorununuzu çözmezse işletim sistemini onarmayı veya baştan kurmayı deneyebilirsiniz. Genellikle en güncel sürücülerle yapılan temiz bir kurulum bu tür sorunları çözmektedir. Bu şekillerde çözüme ulaşamıyorsanız sistemde el ile giderilmesi mümkün olmayan bir sorun olması kuvvetli bir ihtimaldir.
windocs.org, gelecekonline.com
Editörün Seçtikleri
POPÜLER MESAJLAR
