Amerikan Futbolu nedir, Amerikan Futbolunun Tarihi, Nasıl oynanır

AMERİKAN FUTBOLU
Her spor dalının ortaya çıkışında olduğu gibi, Amerikan Futbolunun ortaya çıkışında da rastlantısal olayların etkisi olmuştur. Bu oyunda, birçok faktörün bir arada olduğu görülür. Amerikan Futbolu oldukça kompleks bir özelliğe sahiptir. Sporun gerçek özellikleri bu oyunda açıklıkla görülebilir: Dayanıklılık, kuvvet, esneklik, sürat, çabukluk, strateji, disiplin, azim v.b. Bu özelliklerin hepsi bu oyunda başarılı olabilmek için, sahip olunması gereken temel özelliklerdir.
AMERİKAN FUTBOLU KISA TARİHÇESİ
Her şey, futbolun kurallarından sıkılan bir İngiliz oyuncunun, oyun sırasında topa ayakla vurmaktan sıkılıp, topu eline alıp koşmasıyla başlamış. Bu, her ne kadar normal futbolda kuralların açık bir şekilde ihlali olsa da, oyuna bu yeni yaklaşımın diğer oyuncuların da hoşuna gitmesi üzerine rugby oyunu doğmuştur.
Başlangıçta oyun, bugünkü oyundan çok farklıydı. 1880 ve takip eden üç yıl içinde Yale oyuncusu Walter Camp, Uluslararası Futbol Birliği’ni (IFA) önemli değişiklikler yapmaya ikna ederek, oyunu bugünkü haline çok yaklaştırmıştır. Bu çabalarından dolayı, Walter Camp bugün Amerikan Futbolu’nun babası olarak kabul edilmektedir.
Kolej futbolu, 20. yüzyıla kadar kendi içerisinde bir lig kurarak gelişmiştir. Bu tarihten sonra profesyonel takımlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Aynı tarihlerde, Amerikan Futbolu, yeni kurulan NCAA (Ulusal Kolejler Atletik Birliği) altında hizmet vermeye başlamış ve profesyonel oyunun kurallarının temeli de kolej ligi kurallarından alınarak uyarlanmaya başlanmıştır.
1920′ lerde ondan fazla profesyonel yapıda takımlar, bir araya gelip, NFL (Ulusal Futbol Ligi) olarak bildiğimiz organizasyonunun temellerini atmışlar ve oyun kurallarına zaman içerisinde getirdikleri değişikliklerle; oyunu Amerika’ da bir numaralı spor haline getirmeyi başarmışlardır. Oyun Amerika’da hızla yayılıp taraftar buldukça, NFL’e rakip yeni ligler ortaya çıkmaya başlamış. Ancak NFL o kadar güçlü bir hale gelmişti ki, sonucunda diğer ligler fazla dayanamamıştır. Amerikan Futbolu, özellikle yurtdışındaki Amerikalı askerlerin oyunu tanıtmasıyla diğer kıtalara da zaman içinde yayılmış ve giderek dünya çapında oynanan bir spor haline gelmiştir
TÜRKİYE’ DE AMERİKAN FUTBOLU TARİHÇESİ
Türkiye’ de amerikan futboluyla ilgili ilk girişimler 1992 yılında Boğaziçi Üniversitesi’nde başlamış ve diğer üniversitelerde de takımların kurulmasıyla, hızlı bir yayılma süreci ve taraftar kitlesi toplamaya başlamıştır. Halihazırda özel ligde Boğaziçi, Hacettepe, İstanbul Teknik, Orta Doğu Teknik, Bilkent, Gazi, Ankara, Başkent, Anadolu Üniversiteleri ve Kara Harp Okulu Amerikan Futbol takımları mücadele etmektedir. İlk takımlar arası müsabakalar 1993 yılında Boğaziçi ve Hacettepe üniversiteleri arasındaki özel maçlarla başlamıştır. Amerikan futbolunun geniş kitlelere yaygınlaştırılması, tanıtılması ve takımlar arası müsabakaların organize edilmesi ve yürütülmesi, Üniversite Sporları Federasyonuna bağlı ve takımların temsilcilerinden oluşturulmuş olan, Türkiye Amerika Futbolu Üst Kurulu (TAFÜK) tarafından yapılmaktadır.
Son iki yılda üniversiteler arasında oldukça popüler bir spor halini alan ve hızla yayılan Amerikan Futbolunun, önemli bir taraftar kitlesine sahip olacağı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, spor çevrelerinin ve devletin yeterli desteği olmaması sporun hızlı yayılmasını olumsuz etkilemektedir. Öncelikle sporun sertliğinden dolayı kullanılması zorunlu olan koruma ekipmanları (Kask, shoulder-pad v.s) yüksek maliyet gerektirmektedir. Bu ekipmanlar Türkiye’de bulunmadığından ve yurt dışından getirilmesi zorunlu olduğundan, üniversitelerin spor kulüplerine ayrılan fonun bu miktarı karşılayamaması yüzünden, oyuncular sadece dişlik, dirseklik ve dizlik gibi basit malzemelerle bu oyunu oynamaktadır. Bu da daha çok ve çabuk sakatlıkların oluşmasına neden olmaktadır. Amerikan futbolunun biran önce yasal federasyon çatısı altına alınıp, yeterli teknik, idari ve malzeme temini ile sporcularının ve taraftarlarının hizmetine sunulmasında yarar vardır.
AMERİKAN FUTBOL SAHASI
Sahanın uzunluğu 100 metre, genişliği ise 55 metredir. Sahanın her iki yanında 10’ar metrelik gol (touchdown) bölgeleri mevcuttur. Bu bölgelere end zone denir. Sahada 50’den 10’a doğru numaralanmış enine çizgiler bulunmaktadır ve bu çizgiler end zone’ a olan uzaklığı gösterirler. Her iki end line (sahanın iki ucundaki çizgi) üzerinde ‘Y’ biçimine yakın kaleler bulunur. End zone’lar ve kale direkleri sayı kazanmak için kullanılır.
Topun uzunluğu tam bir ayak ebadı kadar (30 cm.) olduğundan bu oyuna ayaktopu (football) adı verilmiştir.
OYUN ve SÜRESİ
Maç kick off denilen bir vuruşla başlar. Maç başlamadan önce para atışı yapılır. Kazanan taraf kick veya kick return arasında seçim yapar yani topun kendinde veya karşı takımda olmasına karar verir.
Maç 15’er dakikalık 4 çeyrekten oluşur. Yani toplam 60 dakikalık bir sürede oynanır. İlk çeyrek sona erdiğinde ara verilmez, ancak takımlar sahada yer değiştirir. Topun kaldığı yer ölçülerek aynı oranda karşı sahaya alınır (Sahanın sağ tarafında 30. yardda iken ilk çeyrek bitmiş ise ikinci çeyrek sahanın sol tarafındaki 30. yarddan başlar.). İlk iki çeyrek sonunda ilk yarı sona erer ve 15dk. ara verilir. Üçüncü çeyrek sonunda da ilk çeyrekten bittiğinde yapılan işlemler tekrarlanır. Oyun sırasında top saha dışına çıkmadıkça, pas oyunu oynanmadıkça ve mola alınmadıkça saat çalışır. Her takımın bir yarıda üç mola hakkı vardır. Mola süresi 1dk.’dır.
TAKIMLAR
Bir takımın maç kadrosu 45 kişiden oluşur. Ancak sahada normal futboldaki gibi 11 oyuncu bulunur. Bir takım, kendi içinde farklı görevleri olan üç takıma ayrılır.
Hücum Takımı (Offensive Team):
Amacı sayı kazanmak olan bu ekip, takım topa sahipken oyuna girer.
Oyuncuların Görevleri
Quarter Back (QB): Takımın oyun kurucusudur. Hücum başladığı zaman genellikle top ilk olarak bu oyuncuya gelir. Yapılacak oyunu da bu oyuncu belirler. Zeki, soğukkanlı, hızlı, çevik ve güçlü olmalıdır. Boy çok fazla önemli olmamakla birlikte uzun boylu QB’lerin sahayı daha rahat görebilecekleri için avantajlı olduğu söylenebilir.
Merkez (Center)/(C): Hücumu başlatan yani topu yerden kaldırarak QB’ye veren oyuncudur. Görevi arkasındaki sayı yapacak oyuncuları korumaktır. Genellikle takımın en güçlü ve iri oyuncusudur. Ayrıca ellerinin çok hızlı ve reflekslerinin güçlü olması gerekir. Bu oyuncu için yüz kilonun üzerindeki kişiler tercih edilir.
Koruyucular (Guard)/(G): Centerın iki yanında duran oyunculardır. Bunların da görevi arkalarındaki oyuncuları korumaktır. En ağır ve iri oyunculara bu görev verilir.
İç Oyuncular(Tackle)/(T): Guardların yanında duran oyunculardır. Karşı takımın oyuncuları genellikle onların yanından geçerek quarterback ve diğer hücum oyuncularına ulaşacakları için iri olmakla beraber hızlı olmaları da gerekir. Center ortada olmak üzere iki guard ve iki tackle takımın “offensive line”ını oluşturur.
Tight End(TE): Sağ veya sol bitiş çizgilerinin ucunda yer alırlar. Çizgi oyuncusu gibi, arkasındaki oyuncuları koruduğu gibi bazen pas almak için ileri çıkabilir veya topu takım arkadaşından alarak topla koşabilir. Uzun boylu, güçlü, hızlı oyuncular burada oynatılır.
Runing Back(RB): Hücum takımının quarterbackle birlikte en önemli oyuncusudur. Özellikle Türkiye’de bu oyuncu çok önemlidir. Topla koşarak rakip savunmayı yarıp ilerlemek ve sayı yapmak ilk görevidir. Bununla birlikte bir tackle gibi QB’yi koruyabilmeli ve gerektiğinde ileriye çıkıp pas alabilmelidir. Bir sporcuda düşünebileceğiniz bütün iyi özellikleri taşımalıdır.
Wide Receiver(WR): Receiverların ilk görevi hızla savunmanın arkasına sarkarak veya arada bir boşluk bularak atılan pasları almaktır. Genellikle bu oyucuları Corner Back denilen savunma oyuncuları adam adama savunur. Pas alabilmeleri için cornerları geride bırakabilecek kadar hızlı ve çevik olmaları gereklidir. Uzun boylu oyuncular tercih edilir.
Savunma Takımı (Defensive Team)
Amacı rakibe sayı yaptırmamak olan bu ekip, top rakipteyken oyuna girer. Topu taşıyan rakip oyuncuyu yere düşürmek, saha dışına çıkarmak veya topu kaybetmesini sağlamak amacıyla hareket ederler.
Oyuncuların Görevleri
Defensive Guard’lar (Noise Tackle, Defensive End, Defensive Tacle): Bu oyuncuların öncelikli görevi, hücum başladığı andan itibaren (topun center tarafından yerden kaldırılması) bir an önce QB’ye ulaşarak onu yere düşürmek (top QB’deyken) yada topa sahip olan oyuncuyu düşürmektir. Bunun için offensive line’ın arasından geçmeli veya etrafından dolaşmalıdırlar. Karşılarında çok iri oyuncular olacağı için onlarla baş edebilecek kadar güçlü ve hızlı olmalıdırlar.
LineBackerlar(LB): Karşı takımın runing backlerini ve QB’sini savunan oyunculardır. Bütün savunma oyuncuları gibi elinde top olan oyuncuyu, öncelikle runing backleri, durdurma görevini taşırlar. Runing backler kadar nitelikli olmaları gerekmektedir.
Corner Back’ler(CB): Receiverların pas almasını engellemek ilk görevleridir. Top line’ı (oyun başlamadan önce topun bulunduğu noktanın hizası) geçtikten sonra bir LB gibi hareket ederler. Hızlı, çevik ve güçlü olmalıdırlar.
Safety(SF): Futboldaki libero görevini apar. Pas oyunlarında serbest bir CB gibi oynarken koşu oyunlarında LB görevindedir. Ancak savunma rakibi kaçırdığı zaman devreye girer. Savunmanın en arkasında durduğu için hücumu daha iyi görür ve arkadaşlarını yönlendirir. Sigorta durumunda olduğu için tecrübeli ve iyi bir savunma oyuncusu bu işi yapar.
Özel Takım (Special Team)
Kick off, kick, kick return, punt, punt return, field goal ve point after touchdown gibi durumlarda sahaya çıkarlar. Diğer iki takımın karışımıdır. Bu takımda yer alan iki farklı görevde oyuncu vardır.
Oyuncuların Görevleri:
Punter: Punt sırasında topu kullanacak olan oyuncudur. Güçlü ve esnek bacakları olmalıdır.
Kicker: Kickler ve field goal denemelerinde atışı yapacak oyuncudur. Topu ayağıyla istediği yere ve uzaklığa atabilmelidir. Güçlü bacakları olmalıdır.
OYUNA BAŞLAMA
Oyun, para atışını kaybeden takımın 35. yardında duran topa ayakla yapılan bir vuruşla, topun rakibe teslim edilmesiyle başlar. Vuruşu para atışını kaybeden takım yapar. Yani para atışını kazanan takım topla ilerleme-hücum hakkı kazanır. Bu vuruşa Kick off denir. Bundan sonra üç durum söz konusudur.
Top son çizgiyi geçip dışarı çıkarsa hücum takımının 20. yardına top konularak oyuna başlanır.
Top saha kenarından dışarı çıkarsa hücum takımı isterse atışı tekrarlatır yada 20. yarddan başlamayı kabul eder.
Top rakibin eline geçerse o kişi düşürülene kadar ilerler ve düştüğü yerden oyun başlar ancak topu tutan kişi eğer topu end zone içinde tutmuş ve dizini yere değdirmiş ise oyun 20. yarddan başlar. Buna “Touchback” denir.
TOPU OYUNDA İLERLETME
Topa sahip olan takım, topun o an bulunduğu yerden 10 yard ileri götürmek için 4 hücum hakkı(down) vardır. Bir hücum topun yerden kalkıp topa sahip olan oyuncunun yere düşürülmesi, isabetsiz pas atılması veya touchdown ile oyunun durmasına kadar geçen süredir. Eğer hücum takımı 4 yada daha az hakta topu 10 yard ilerletebilirse, bir dört hak daha kazanır. Ancak üç hakta 10 yardı geçemezlerse 4. hak için yapabilecekleri üç şey vardır.
Punt: Hücum takımı kendi sahasının içindeyse (0-50 yard arasında ise) topa ayakla vurarak (degaj) rakip takıma teslim edebilir. Böylece rakip oyuncuyu engelleyerek topun rakip sahada kalması sağlanır.
Field goal: Hücum takımı rakip saha içindeyse topa yine ayakla vurarak Y şeklindeki kale direkleri arasından geçirerek sayı kazanabilir.
4. hakkını kullanarak gerekli mesafeyi geçmeye çalışabilirler. Böylece ya hücum sayı yapana yada topu kaybedene kadar devam eder. Topu üç şekilde kaybedebilirler. Hücum 4 hakta 10 yardı geçemezse, “Turnover downs” olur ve top karşı takıma geçer. Bu durumda yerdeki topu iki takım oyuncuları da alıp ilerleyebilir. Buna “Fumble” denir. Pas olarak atılan topu yere değmeden yakalarsa interception olur. Topu kapan oyuncu düşürülene kadar ilerleyebilir
SAYI KAZANMA
Bir takımın sayı kazanabileceği dört yol vardır.
Touchdown: Bir oyuncu topla rakip takımın end zone’una girer ya da end zoneda topu yakalarsa meydana gelir ve değeri 6 puandır.
Touchdown Sonrası Sayı: Takım touchdown yapmış ise, rakibin üçüncü yardından ayakla yapılan bir vuruşla topun direklerin arasından geçmesiyle meydana gelir ve değeri 1 puandır. Ya da normal hücum edilerek touchdown yapılmaya çalışılarak 2 puan alınabilir.
Field Goal: Ayakla yerdeki topa yapılan bir vuruşla topun direklerin arasından geçmesiyle meydana gelir ve değeri 3 puandır.
Safety: Bir oyuncunun topla kendi end zone’u içinde düşürülmesiyle meydana gelir ve değeri 2 puandır.
AMERİKAN FUTBOLU
Kazanan takım oyun sonunda en fazla sayı yapan takımdır. Oyun süresi 15’er dakikalık 4 çeyrek sonunda toplam 60 dakikadır. Bir maç yaklaşık olarak 2,5 saat kadar sürer, çünkü zaman topun oyunda olmadığı anlarda durmaktadır. Sayı yapmak için çeşitli yollar vardr:
Touchdown ya da TD (6 puan) – Rakip takmın End Zone’ una topla girmekle kazanılır.
Alan Golü (3 puan) – Topa ayakla vurarak rakip takımın kalesine sokmakla kazanılır.
Safety (2 puan) – Topla hücum eden rakip takmın ofans oyuncusunu kendi end zone’unda düşürmekle kazanılır.
TD sonrası extra puan (1 ya da 2 puan). Touchdown’dan sonra da sayı kazanmak olasıdır. Topla rakip takımın end zone’ una tekrar girilirse 2 puan, ya da topa ayakla vurarak rakip takımın kalesine atılırsa 1 puan kazanılır. Genelde takımlar 1 puanlık vuruşu tercih ederler, çünkü 2 puanlık extra sayı denemesine göre başarı şansı daha fazladır.
Nasıl sayı yapılır?
Topu ve dolayısıyla takımı ilerletmenin birçok yolu vardır. Bu, havadan ya da yerden yapılabilir.
Yerden: Bir oyuncu topa sahip olduğu durumda rakip defans tarafından düşürülene dek koşarak ilerleyebilir. Bu oyun tarzı genel hatlarıyla Rugby’ ye benzemektedir ancak arada önemli bir fark vardır; Amerikan Futbolunda takım oyuncuları topla koşan arkadaşlarına rakip defans oyuncularına blok koymak ve takım arkadaşlarına yol açmak suretiyle yardımcı olabilirler. Bu küçük fark oyuna önemli bir taktik heyecan katmaktadır.
Havadan: Oyun kurucu (QB) pas tutacak arkadaşları uygun bir açıklık elde edene kadar, önünde kendisine koruma yapan Guard’ ların arkasında kalır ve en uygun zamanda pas atarak top tutucuyu topla buluşturmaya çalışır. (En spektaküler hareketler uzun paslardır) Bir futbol takımı offense, defense ve special team olmak üzere 3 takımdan oluşur. Hem offense hem de defense’de görev alan oyuncular çok azdır. Ofans topla hücum ederek ilerlemeye ve sayı kazanmaya çalışır. Defansın görevi ise hücum eden ofansı durdurmaktır. Özel takımlar ise sadece özel birkaç durumda sahaya girerler, bu konuya daha sonra değineceğiz.
Kickoff: Oyunun başlangıcında topa ilk sahip olacak takımın ya da topa ilk vuracak takımın belirlenmesinde para atışı kullanılır. Para atışı sonunda topa vuracak ya da topu karşılayacak takım belirlenir. Bu vuruşun amacı, topu karşılayacak olan takımın oyuna nereden başlayacağının belirlenmesidir. Topu karşılayacak olan takım hazırlanır ve diğer takım topa vurarak rakip alanda mümkün olduğunca uzağa atmaya çalışır. Topu karşılayan takımın bir oyuncusu topu tutar ve arkadaşları ile belirledikleri taktik doğrultusunda ilerlemeye başlar. Rakip takım da mümkün olduğunca kendi end zone’ larından uzakta durdurmak isteyecektir. Topla ilerleyen oyuncu dizini yere koyduğunda, rakip takım tarafından düşürüldüğünde veya topu ilk aldığında yerinde sabit kaldığında oyun durur ve topu karşılayan takımın ofans takımının oyuna nereden başlayacağı belirlenmiş olur. İşte oyunun şu ana kadar anlattığımız evresindeki oyuncular özel takım oyuncularıdır. Kickoff vuruşundan sonra özel takımlar sahadan çıkar ve topu karşılayan takımın ofans takımı, topa vuran takımın da defans takımı sahaya girer.
SAHADAKİ BİRİMLER
Ekipler oldukça özelleşmiş oyunculardan kuruludur ve topun kontrolü her zaman hücum takımındadır. Oyun her zaman aynı şekilde başlar: Ofans takımından bir oyuncu (center) bacaklarının arasından topu oyun kurucuya verir (snap) ve tüm oyuncular hareketlenir. Top yerden kalkana dek hücum takımında yalnızca bir kişi hareket edebilirken, defans takımında herkes hareket edebilir. Ofansta The Quarter Back (QB) topu koşu oyuncularına Running Back (RB,HB,FB) elden verme ya da pas tutuculara Wide Receiver (WR), Tight End (TE), Running Back (RB,HB,FB) pas atma opsiyonuna sahiptir.
Çizgi adamlar; Offensive Line (OL) pas atacak olan QB’ yi koruma ya da koşacak RB’ e yol açma görevinden sorumludurlar. Her snap’ ten önce “Huddle” adı verilen ve ofans takımının tek bir atak için taktik belirlemek üzere toplandığı 40 saniyelik bir mini toplantı vardır ve huddle sonucunda, top kalktıktan sonra her ofans oyuncusu ne zaman nereye gideceğini ve diğer arkadaşlarının da ne yapacağını bilir.
Defensive Back’ ler (DB); savundukları alanı uzun paslara karşı korurlar. Onlar savunma takımının son bariyerleridir. Savundukları Wide Receiver’ lar kadar süratli ve gerektiğinde onları düşürebilecek kadar güçlü olmalıdırlar. Linebacker’ lar (LB) ise RB’ leri savunurlar ve kısa paslar engellerler. Savunma oyuncuları (DL) ise hücum çizgi adamlarına karşı oynarlar ve hem koşu oyunlarını engellemeye hem de QB’ nin pas atmasını engellemeye çalışırlar.
Özel Takım; Vurucu Place Kicker (PK) topa vurarak kale direkleri arasından geçirmeye ve sayı kazanmaya çalışır ya da kickoff vuruşunda topu olabildiğince uzağa göndermeye çalışır. Punter (P) ofans takım topu kaybetmeyi riske etmek istemediğinde, topu mümkün olduğunca uzağa atarak defans takımına teslim eder ve hücum hakkı el değiştirir.
Amerikan Futbolu son derece stratejik ve fiziğe dayalı sert bir spordur. Oyuncular kask ve shoulder-pad içinde etkileyici görünür hatta gladyatörlere benzerler. Ancak bunlara rağmen Amerikan Futbolu bir gladyatör sporu değildir. Kesin çizgilerle belirli net ve katı kurallar vardır. Bu kurallara uyulmasını sağlamak için, sahada 7 tane hakem görev yapmaktadır.
OYUN KURALLARI
Bu oyunun temeli birkaç basit kurala dayanmaktadır:
Bir touchdown yapabilmek için (TD), topu 10 yard (9,15 m.) ileri taşımak gerekir. Bir takımın 10 yard kazanmak için 4 hakkı (down) vardır. Eğer, hücum takımı 4 hakta en az 10 yard kazanabilirse, hücum hakkını kullanmaya devam edebilir. Diğer taraftan 4 hakta 10 yard kazanılamazsa, hücum hakkı rakip takımın ofans takımına geçer, 10 yard kazanamayan ofans takımı sahayı terkeder ve kendi defans takımı sahaya girer. Eğer hücum eden takım son hakkında da 10 yard kazanamayacağını düşünüyorsa ve kendi end zone’una çok yakınsa, o zaman punt yaparak topu kendi end zone’ undan uzağa gönderir ve hücum hakkını rakip takıma bırakır. Bu durumda takım topu kaybetmiştir. Ancak en azından topu mümkün olduğunca uzağa göndererek topu karşılayan rakip takımı kendi end zone’ undan uzaklaştırarak alan ve zaman kazanır
Bu içerik internet kaynaklarından yararlanılarak sitemize eklenmiştir.