AKDENİZ UYGARLIKLARI
MISIR
-Bir Afrika ülkesidir.
-İlk yerleşim tarihi MÖ 4 bin yıllarına kadar çıkmaktadır.
-Mısır tarihi üç bölümde incelenir: Eski, Orta ve Yeni Mısır.
-Mısır tarihinde 30 sülale egemen olmuştur…
-Mısır medeniyeti, etrafının deniz ve çöllerle çevrili olmasından dolayı işgaller kısa süreli olmuş ve dışarıdan fazla etkilenmemiştir. Ancak başka medeniyetleri etkilemiştir.
-Ege göçleri Mısır İmparatorluğunu zayıflattı.
-Mısır, sırasıyla Hiksoslar, Habeşliler, Asurlular, Persler, Büyük İskender ve Romalılar tarafından işgal edildi.
*Kültür ve Uygarlık:-Mısır Krallarına Firavun denirdi ve insan şeklinde bir ilah kabul edilirdi.
-Devlet idaresinde maaşlı memurlar bulunurdu.
-Ülke Nom adı verilen illere ayrılmıştı. Başında “Anez” adı verilen valiler bulunurdu.
*Din:-Mısırda çok tanrılı bir dini inanış vardı. Tanrılar tabiat ile ilgiliydi (gök, su, toprak, insan vs.)
-En önemli tanrıları güneşi simgeleyen Amon-ra, Nil ve iyilik tanrısı Öziris (ölüler tanrısı), analık ve bereket tanrısı İsis, kuraklık ve kötülük tanrısı Set, (vs).
-Mısır tarihinin ilk dönemlerinde Horus adı verilen bir tanrıya inanılırdı.
-Bu dönemde ilk krallık ortaya çıkmıştır.
-Hiyeroglif yazısı bu dönemde bulunmuştur.
-Öldükten sonraki hayata inanılırdı.
*Ordu: Devamlı ordu vardı ve ihtiyaç halinde halk da silah altına alınırdı.
*Yazı: MÖ 4 bin yıllarında Hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
-Papirüs kağıdı kullanılmıştır.
*Bilim:-Matematik ve tıpta çok ileri gidildi.
-Geometri sınır tespitinden dolayı; tıp ölülerin mumyalanmasından dolayı, iç organların tanınmasıyla gelişmiştir.
-Pi sayısını bulmuşlardır.
–
*Sanat:
Mısır piramitleri ünlüdür.
FENİKE
-Samiler ile deniz kavimlerinin karışması sonucu MÖ XII. Yy.da tarih sahnesine çıkmışlardır.
-Lübnan dağları ile Asi ırmağı arasında güçlenen Fenikeliler, Akdenizde (Suriye, Rodos, Malta, Sicilya, Kuzey Afrika) koloniler kurarak ticaret yapmışlardır. İngiltere’ye kadar uzanmışlardır.
-En önemli kolonileri 814 yılında kurulan Kartaca’dır.
-Ticari hayattaki başarıyı siyasi ve askeri alanda gösterememişlerdir.
-MÖ 868 yılında Asurluların, 573 yılında Babillerin egemenliğine girmişlerdir. Ancak ticari alanda varlıklarını sürdürmüşlerdir.
-Kuzey Afrika’daki Kartaca, Roma ile savaşlara devam etmiştir (MÖ 146 yılında yıkılmıştır.)
*Hiyeroglif ve çivi yazısını bilen Fenikeliler, bunu geliştirerek 22 sessiz harften oluşan alfabeyi buldular.
-Bu alfabe İbrani, Arami, Arap ve Yunanlılara geçerek gelişmiştir.
*Şehircilikte ileri gittiler. Akdeniz dünyasına kültürlerini tanıttılar.
-Camcılık, boya ve gemicilikte ileri bir uygarlık meydana getirdiler.
İBRANİ
-İlk tarihleri Hz. İbrahim ile başlar (Lut gölünün güneyinde, Kenan ülkesinde yaşıyorlardı. Hiksoslar’dan kaçarak Aşağı Mısıra yerleştiler.)
-Hz. Musa zamanında II. Ramses ile yapılan mücadele sonucu kölelikten kurtuldular ve Sina yarımadasına yerleştiler.
-Hz. Musa’dan sonra Filistin’i ele geçirdiler.
-Hz. Davud (as) zamanında Kudüs ele geçirilerek düzenli ordularını ve devletlerini kurmuşlardır.
-Hz. Süleyman dan sonra İbraniler arasındaki anlaşmazlıklar sonucu devlet ikiye ayrıldı.
-Kuzeyde İsrail, güneyde ise Yahudiler kuruldu.
-Asurlular-İsrail devletine son verdiler.(MÖ 722)
-Babiller de Yahudi devletine son verdiler. (MÖ 586) Ve Yahudileri Babil’e sürdüler.
-Persler Yahudilerin ülkelerine dönmelerine izin verdiler.
-Helenizm döneminde isyan eden Yahudiler siyasi haklarını kaybetmişler.
-Romalılar Kudüs’ü tahrip ederek Yahudileri Filistin den sürmüşlerdir.
EGE VE ROMA UYGARLIĞI
-Girità
-Miken (Aka)à
-Dor (Yunan)à
-İskender (Helenistik)à
-Romaà
-Ege medeniyeti, Yunanistan, Batı Anadolu, Makedonya ,Ege denizindeki odalarda ve
Girit’te ortaya çıkmıştır .
-Mısır,Anadolu,Suriye,Filistin ve Mezopotamya medeniyeti ile temasa geçmiştir.
-Yazı ve takvim bu uygarlıklarda gelişmiştir.
GİRİT à Ege medeniyetinin temelli olmuştur.
-MÖ 3 binde küçük devletler kurulduğu bilinmektedir.
-MÖ 2 binde siyasi ve kültürel gelişme göstermiştir.
-Adada en önemli saray Knosos sarayıdır.
-Girit ile Mısır arasında ticaret gelişmiştir.
-Girit’te iki yazı kullanılmış(A okunamamış B okunmuş)
-MÖ 2000 yılının ortalarında bu uygarlık yıkılmıştır.
-Öldükten sonra hayata inanıyorlardı.
MİKEN (AKA) MEDENİYET
-MÖ 2000-1200 yılları arasında Yunanistan’dan egemen olan siyasi topluluğun adıdır.
-Girit’ten etkilenmişlerdir.
-Milken şatosunda Miken uygarlığının özelliğini görmek mümkündür.
-Dorlar MÖ 1200 Akadlara son verdiler.
-İlk boğaz savaşı, Mikenlerle Truvalılar arasında olmuştur. (Truva Savaşı)
YUNAN (GREK)
-MÖ 1200’lerde Yunanistan’a gelen Dorlar, şehir devletleri kurarak bu uygarlığı meydana getirdiler.
-Kurulan şehir devletleri içerisinde en önemlileri Isparta, Atina, Korint, Teba vs gibi şehirlerdir.
-Şehir devletlerinin başında krallar, bunların etrafında da aristokratlar sınıfı meydana geldi.
-MÖ 7 ve 6 yy. Aristokratlar (asiller), kralı devirerek idareyi ele geçirdiler.(Asiller yönetimi)
-Yönetimden memnun olmayan orta sınıflar ilk halde birleşerek Aristokratları iktidardan uzaklaştırdı. Böylece Tiranlıklar oluştu. Yeni kanunlar yapıldı. Halk bir takım haklar elde etti.
-Halk ve asiller birleşerek diktatörleşen Tiranlığı yıktılar.
-Bunun sonunda halkın katıldığı demokratik meclisler kuruldu.
-(Tiranlıklar ilk defa İyonya’da görülmüştür.
-Ortasınıf (tüccar, sanayici, gemici, sanatkarlar)àticari hayatın canlanması ile meydana geldi.
-Yunanistan da şehir devleti (polisinin) amacı halkın (yurttaşın) mutluluğunu sağlamaktır.
-İlk çağın en demokratik devletleri eski Yunanistan şehir devletleridir.
-Isparta da 3 sınıf :Ispartalılar, Periyekler (dağlardaki Akalar), İlotlar (boyunduruk altındaki halk)
-Atina –üç sınıf- Soylular-küçük toprak sahipleri (köylüler), köleler vardı
-Isparta’yı yaşlılar meclisi, Atina’yı ise Arhonlar (9 kişiden oluşur) yönetiyordu.
-MÖ önce 490 yılında Pers-Yunan savaşlarında maratonda Yunanlılar Pers’leri bozguna uğrattı.
-Atina Isparta rekabeti 27 yıl devam eden Peloponnes savaşlarına neden oldu. Isparta üstün geldi.
-İskender’in Yunanistan’ı ele geçirmesiyle İskender medeniyeti başladı.
YUNANİSTADA FELSEFE
-Sokrat, Eflatun ve Aristo, en ünlü filozoflarıdır.
-Sokrat àinsanları doğru yola getirmek için mücadele etmiş, çok düşman kazanmıştır. Yargılanmıştır.
Eflatunàideal devlet fikrini savunmuştur. Akedemia adlı ilk üniversitenin kurucusudur.
Aristoàilimleri ilk defa tasnif etmiştir. Devlet yönetimiyle ilgili “Politika” adlı eserini yazmıştır.
TARİHÇİLİK
-HerodotàTarihçilerin babası kabul edilir. Ünlü Historia adlı eserinde Yunan tarihini yazmıştır. (MÖ 450 yıllarında yaşamıştır).
-TukudidesàPeloponnes (Atina ile Isparta arasındaki) savaşlarını anlatmıştır.
-KsenofonàHellenika ve Onbinlerin Ricatı adlı eserlerin sahibidir.
TIP
-HipokratàHer hastalığın bir sebebi olduğunu ileri sürmüştür. Günümüzde doktorlar Hipokrat yemini ile göreve başlarlar.
YAZI, DİL ve EDEBİYAT
-Fenike alfabesini kullanmışlardır (MÖ 8. Yy).
-Homerosàİlk destan yazarıdır (MÖ 8. Yy) (Eserleri: İlyada: Truva savaşlarını anlatır; Odessa: Truva savaşlarına katılan İthake Kralının esaretten kaçışını konu edinir).
-Trajedi ve Komedi alanında ünlü isimler yetişti.
YUNAN KOLONİLERİ
-Yunanlılar MÖ 750-550 yıllarında uzak ülkelerde koloniler kurmuşlardır.
-Kolonileri yerleşmek amacıyla kurmuşlardır.
-Kadıköy ve İstanbul Yunan kolonisidir. (İyonyalılar Giresun ve Trabzon’u kurdular)
DİN
-Çok tanrılı dinleri vardır. Dini inanışlarının kaynağı Anadolu, Mezopotamya ve Girit’tir.
-Tanrılarını ölümsüz, insanlar gibi düşünmüşlerdir.
-Tanrılar evlenirler, savaşırlar, yerler ve içerlerdi. Yunan mitolojisi bu konuları işler.
-Tanrılar, Olimpus’da, tanrı Zeus’un çevresinde toplanmışlardır.
-Yunanlıların dini inanışları fikri gelişmeyi engellemez. Hayatta fedakârlık gerektirmez.
-Yunanlılar, Tanrıların gazabından korunmak için müzik, eğlence, spor ve şiir yarışları düzenlerler. (Günümüzdeki olimpiyatlar bu şekilde doğmuştur)
-RahipleràDini hizmetleri yerine getirmekle görevli memurlar sayılırlardı.
SOSYAL ve İKTİSADİ HAYAT
-HalkàSoylular (aristokratlar: büyük toprak sahipleri), tüccar ve sanayiciler, küçük toprak sahipleri (köylüler) ve köleler olmak üzere 4 sosyal sınıfa ayrılırdı.
-KöylüleràGelirlerinin bir kısmını aristokratlara verirlerdi. Geçinemeyince borçlanırlar, borçlarını ödeyemeyince de topraklarını ve özgürlüklerini kaybederlerdi.
-Tüccar ve sanayicileràKoloniler sayesinde zenginleştiler (orta sınıf)
-KöleleràHiçbir hakkı yoktu.
ORDU
-Kölelerin ayaklanmasından çekinen şehir devletleri, güçlü birer ordu bulundurmuşlardır.
-IspartaàEn güçlü kara ordusuna sahipti. Krallığı devam ettiren tek şehirdir.
-AtinaàGüçlü deniz ordusuna sahipti. Arhonlar yönetiminde demokrasiye geçmiştir.
HUKUK
-Yunan kanunları ağır cezalar ihtiva etmekteydi.
-Sınıf mücadelesi sırasında aristokratların haklarını korumak için yapmışlardır.
-DrakonàSoyluların haklarını korumak için şiddete dayalı kanunlar yapmıştır.
-SolonàYaptığı kanunlarla köylülerin borçlarını sildi. Halkı gelirine göre 4 sosyal sınıfa ayırdı. Köleliği kaldırdı.
-PsistratosàYaptığı kanunlarla orta sınıfı güçlendirdi. Tarım, ticaret ve sanayi gelişti.
-KlistenesàYaptığı kanunlarla Atina’ya demokrasiyi getirdi. Sınıf farkını kaldırdı. Demokrasiyi uyguladı. (seçim sistemi, meclis)
-Demokrasiye karşı olanları tehlikeli insanlar ilan etti.
EKONOMİ
-Tarıma elverişli toprakların azlığından halk geçimini zeytin, balıkçılık, hayvancılık ve ticaret ile sağlıyordu.
İSKENDER İMPARATORLUĞU (MÖ 7.yy-323)
-II. Filip Helen birliğini kurdu. Ölünce yerine oğlu İskender geçti.
-Büyük İskender Biğa Çayı ve Dörtyol yakınlarında Pers’leri iki defa yendi.
-MÖ 332-331’de Suriye ve Filistin’i ele geçirdi. Mısıra girdi. İskenderiye şehrini kurdu.
-MÖ 331’de Pers ordusunu 3.kez yendi. Hindistan’a kadar ilerledi.
-Ordusundaki isteksizlik nedeniyle, Arabistan yapacağı sefere hazırlık için Babile döndü. Ancak hastalanarak öldü (323).
-İskender’in ölümüyle İmparatorluk dağıldı. Yeni devletler kuruldu:
-Mısırdaà-Ptolemeler Krallığı (MÖ 321-30)
-Trakya ve Batı Anadolu’dan Hindistan’a kadarà-Selevkoslar Krallığı (321-64)
-Makedonya’daà-Antigonitler Krallığı: Milli bir devlettir.(MÖ 279-16-)
*Selevkos’un ölümü üzerine Anadolu’da yerel krallıklar kuruldu:
-Bitinya KrallığıàKuzey Batı Anadolu’da.
-Pontus KrallığıàKaratenizin güney kıyılarında.
-Kapadokya KrallığıàOrta Anadolu’da.
-Bergama KrallığıàBergama merkez olmak üzere Millet ve Efes’te (Batı Anadolu)
àBergama ve Bitinya Krallıklarıà Yunan uygarlığının
àPontus Devletià Doğu uygarlığının temsilcisi oldu.
*Bergama bu dönemde önemli bir kültür merkezi oldu (Zeus Tapınağı, Asklepedio Sağlık Merkezi, 200 bin ciltlik kütüphane kuruldu)
-Bergama’nın kendi adıyla anılan Parşömen kağıdı icad edilerek ihraç edildi.
-İskender İmparatorluğu zamanında àİskenderiye, Rodos, Bergama, Efes, Antakya gibi şehirler ticaret şehri oldular.
*Bu dönemde bilimsel alanda gelişmeler oldu:
-İskenderiye’de Bilimler Akademisi kuruldu.
-Dünyanın çevresi doğru hesaplandı.
-ArşimedàDünyanın kendi ekseni ve güneşin çevresinde dolaştığını ileri sürdü.
-Tıpta ileri gidildi. Kalp, kan ve damar arsındaki ilişki tespit edildi.
-İskenderiyeli coğrafyacı EratostanesàDünyanın çevresini hesapladı.
-BatlamyusàCoğrafya Kılavuzu adlı eseriyle İslam Coğrafyacılarını etkiledi.
-Helenistik uygarlık àİslam uygarlığını etkilemiştir.
ROMA UYGARLIĞI
*Krallık, cumhuriyet ve imparatorluk olmak üzere üç dönemde incelenir.
-MÖ 3.yy’da İtalya’da siyasi birliği sağlayan Latinler tarafından kuruldu.
-Roma şehri, efsaneye göre MÖ 753 yılında Romulus tarafından kurulmuştur. Böylece krallık devri başlamıştır. MÖ 508 yılında son kralın kovulmasıyla Cumhuriyet devri başlamıştır.
-Cumhuriyet döneminde fetih hareketleri başladı.
-Romalılar, Kartaca’yı ele geçirebilmek için yaptıkları savaşların ikincisinde, Kartacalılar, filleriyle birlikte İtalya’ya girdiler. Kartaca Savaşlarının üçüncü safhasında Romalılar galip geldiler ve Kuzey Afrika’yı ele geçirdiler. (Bu savaşlar Üç safhada olmuştur: à MÖ 264-241 / 218-201 / 149-146 )
-Sırasıyla İspanya, Yunanistan, Anadolu ve cumhuriyetin sonlarına doğru ise Mısır Roma topraklarına katıldı.
-Sezar’ın öldürülmesinden sonra İmparatorluk devri başladı (MÖ27)
İMPARATORLUK DEVRİ
-Fetihler büyük ölçüde durmuştur.
-İç sükunet sağlanarak yollar yapılmış ve halkın refah seviyesi yükseltilmeye çalışılmıştır.
-III. Yy’ da Roma İmparatorluğu gücünü kaybetmeye başladı.
-Merkezin zayıflaması, eyaletlerin kuvvetlenmesi, kavimler göçü sonucu sınır boylarındaki savaşların uzun sürmesi, hırıstıyanlığın yayılmasıyla çıkan iç karışıklıklar imparatorluğun 395 yılında ikiye ayrılmasına neden oldu.
-476 yılında kuzeyden gelen barbar kavimlerinin saldırısı sonucu yıkıldı.
Kaynak: www.englishpage.blogcu.com
Teknoloji
Öğrencilere Özel Liseler için Tarih Dersi Notları, Konu anlatımı AKDENİZ UYGARLIKLARI, Mısır, FENİKE, İBRANİ,...
