Yan Anlam Konu anlatım
Bir de sözün, çoğu kaynağın mecaz anlama dahil ettiği ancak mecaz anlamdan biraz farklı olması yönüyle yan anlam ya da yakıştırma diye de anılan bir anlamı vardır.
burun sözünü Ayakkabımı biraz küçük almışım; burnu ayağımı sıkıyor. cümlesinde ele alalım. Buradaki burun sözü gerçek anlamda değildir; çünkü insanın bir organı ifadesini taşımıyor. Tam olarak mecaz anlama da girmez; çünkü temelde gerçek anlamla yakın bir ilgisi vardır. Ayakkabının o kısmına burun denmesinin nedeni insanın burnuna konum itibariyle benzemesindendir. İşte sözcüğün, gerçek anlamında karşıladığı varlığa şekil benzerliğinden dolayı başka bir varlığa verilmesine yan anlam ya da yakıştırma denir.
İki özellik barındırmalı:
1. Bir Şeyin Bir Şeyi Olmalı
örn:
geminin gövdesi >>> bir şeyin (geminin) bir şeyi (gövdesi)
2. Bir Şeyi Olan Sözcük Gerçek Anlamından Uzaklaşmalı:
örn:
geminin gövdesi >>> gövde artık insanın, kuşun vb. gövdesi değil.
Uyarı : Bazı konular birden çok hocamızın anlatımından oluşmaktadır. Bunun için konulara
(1),(2),(3),(4) gibi numaralar verilmiştir. Size uygun anlatım hangisiyse ona çalışabilirsiniz.
YAN ANLAM, ÖZELLİKLERİ, YAKIŞTIRMA ANLAM (2) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)
Sözcüklerin ilk konuluş anlamına bağlı olarak zaman içinde kazandıkları yeni anlamlardır. Bu anlama, kullanılış anlamı ya da yan anlam adı verilir.
Örnek :
Çocuk kapıyı sessizce açtı. (açmak : Bir şeyi kapalı durumdan kurtarmak.)
Gömleğinin düğmelerini yarıya kadar açtı. (açmak : Sarılmış, katlanmış, örtülmüş, buruşmuş veya iliklenmiş olan şeyleri bu durumdan kurtarmak.)
Okulun karşısına bir büfe daha açtı.(açmak : Bir kuruluş, bir işyerini işler duruma getirmek.)
Annem çok güzel baklava açar. (açmak : Kalın bir nesneyi yayarak ince duruma getirmek.)
Komşumuz tıkanan lavaboyu açtı. (açmak : Tıkalı bir şeyi, bu durumdan kurtarmak.)
Uyarı:
Her sözcüğün genel olarak tek temel anlamı varken, birden çok yan anlamı olabilir.
Bir sözcük, temel ya da yan anlamı verecek biçimde kullanıldığında gerçek anlamıyla kullanılmış olur. O halde gerçek anlam, hem temel hem de yan anlamı kapsayan genel bir addır.
Yan anlamların bir bölümü mecazsız, somut anlam taşırken (ölü yan anlam) bir bölümü de mecazlı, soyut anlam taşır.
Yan Anlam: Bir sözcüğün temel anlama bağlı olarak kazandığı
yeni anlamlara Yan Anlam adı verilir.
Örnek:
Mağaranın ağzını kayalarla kapattı.
Üç çocuklu bir aileye bakıyordu.
Dağın sırtına doğru çıktık.
Not: Bir sözcüğün temel ve yan anlamları o sözcüğün
Kaynak: www.tekblogcu.com izni ile alınmıştır
Editörün Seçtikleri
POPÜLER MESAJLAR
